بیش فعالی، اصطلاحی است که برای همه کم و بیش آشنا به نظر می رسد. ولی عموم مردم درک درستی از این اختلال ندارند و حتی علائم و نشانه های ظاهری آن را نیز نمی شناسند. بین اختلال بیش فعالی و اوتیسم تفاوت های زیادی وجود دارد هر چند که بسیاری از افراد از این تفاوت اطلاع چندانی ندارند.
از مشخصه های بارز بیش فعالی، اختلال در تمرکز و عدم توانایی انجام درست فعالیت های روزانه، جنب و جوش زیاد و نداشتن توجه به محیط اطراف را می توان نام برد.
تشخیص این اختلال در سنین مختلف امکان پذیر است و در موارد بسیاری دیده شده که نوزادان نیز در گیر شده اند اما زمانی یک کودک بیش فعال، وارد مدرسه می شود، این اختلال مشکلات بسیاری برای او به وجود آورده و به همین دلیل، در زمان تحصیل در مدرسه اکثر مبتلایان شناسایی می گردند.
کارشناسان برای این اختلال در طول زمان اسامی مختلفی به کار می بردند مانند: میل انفجاری، بازداری اراده و ناتوانی مهار اخلاقی، فزون جنبشی و اختلال نارسایی توجه.
اوتیسم نوعی اختلال رشدی محسوب شده که قبل از سن سه سالگی در کودک بروز می کند. این اختلال بر بخش های از مغز فرد اثر گذاشته و باعث ایجاد مشکلاتی در رفتارهای اجتماعی و مهارت های ارتباطی او می شود.
تاکنون هیچ دلیل خاصی برای ابتلا به اوتیسم کشف نشده ولی گفته شده که ژنتیک و عوامل محیطی در بروز آن تاثیر زیادی دارند. برای تشخیص اختلال اوتیسم، آزمایشات خاصی انجام نمی گیرد و متخصص درمانگر، در چندین جلسه با توجه به رفتارهای کودک و اطلاعات دریافتی از والدین، نظر قطعی می دهد.
تعداد زیادی از علائم و نشانه های دو اختلال بیش فعالی و اوتیسم مشابه یک دیگر هستند. ناتوانی در توجه به دیگران، انجام فعالیت بسیار، عدم توانایی در ایجاد تعاملات اجتماعی و بروز رفتارهای تکانشی از جمله این موارد به شمار می روند. در مواردی نیز دیده شده که فرد همزمان به هر دو اختلال مبتلا است.
در این مقاله از این دو اختلال بیشتر گفته شده تا درک تفاوت بیش فعالی و اوتیسم راحتر گردد.
اختلال بیش فعالی که به آن ADHD نیز می گویند در بین کودکان حدودا 8 تا 10 درصد شیوع داشته و پسران نسبت به دختران بیشتر به آن مبتلا می شوند.
کودک بیش فعال بسیار پر تحرک و پر جنب و جوش است و گاه شیطنت زیاد او سبب آزار اطرافیان می شود. والدین می توانند با انجام روش های درست درمانی، رفتار کودک را کنترل و سبب کاهش این علائم گردند.
بسیاری از خانواده ها با شنیدن اصطلاح بیش فعالی فکر می کنند، کودک آنها نیز دارای این اختلال است. برای تشخیص درست حتما باید به علائم و نشانه های رفتاری کودک دقت کرد.
از ویژگی های مهم کودک بیش فعال می توان به تحرک زیاد، عدم توجه و تمرکز کافی، انجام رفتارهای ناگهانی و غیرقابل پیش بینی اشاره کرد. به طور کلی این بیماری به 3 گروه تقسیم بندی می شود:
کودک در این نوع اختلال ها توجه و تمرکز کافی ندارد.
پرتحرکی ویژگی بارز مبتلایان به این نوع اختلال به شمار می رود.
کودک مبتلا، ترکیبی از علائم دو گروه قبل را دارد. مشکل پرتحرکی و عدم توجه و تمرکز در مبتلایان به اختلال بیش فعالی ترکیبی دیده می شود.
برای تشخیص بیش فعالی، فقط به یک آزمون خاص اکتفا نمی شود. جهت ارزیابی درست باید علائم و رفتار شخص به مدت 6 ماه بررسی گردد. علائم ابتلا به بیش فعالی معمولاً قبل از سن هفت سالگی مشخص بوده و کودک مبتلا به این اختلال در محیط های مختلف مانند مدرسه و خانه با انجام رفتارهای نامناسب سبب آزار اطرافیان شده و حتی با دوستان و همکلاسی های خود ناسازگاری می کند.
گاهی دیده شده که عده ای از پدر و مادرها، برای پذیرش بیماری کودک خود، مقاومت می کنند و نسبت به علائم و رفتارهای او بی تفاوت هستند. همچنین به دلیل ترس از عوارض داروهای تجویزی پزشک، از درمان کودک سر باز می زنند. توجه به این نکته ضروری است. چنان چه درمان در زمان مناسب صورت نگیرد، ممکن است عواقب جبران ناپذیری برای آینده کودک رخ دهد و حتی کودک در امور آموزشی یا مهارت های اجتماعی موفقیت چندانی کسب نخواهد کرد.
عوامل ژنتیکی و شرایط محیطی سبب به وجود آمدن اختلال پیش در شخص می شوند. آسیب جزئی در قسمت های از مغز که مرتبط با توجه و تمرکز اند، عامل اصلی این اختلال است. از جمله این عوامل محیطی می توان به استفاده از سیگار، آلودگی های محیطی، غذاهای حاوی مواد افزودنی مصنوعی و مصرف مشروبات الکلی در زمان بارداری مادر اشاره کرد.
در مواردی نیز دیده شده حتی برخورد مستقیم دود سیگار با مادر باردار سبب بروز اختلالاتی در رفتارهای کودک گشته است. طبق مطالعاتی که انجام گرفته ابتلا به این اختلال در افراد یک خانواده به علت زمینه ژنتیکی و وراثتی رخ می دهد.
والدین برای پیش گیری از ابتلا کودک به افسردگی و یا بروز رفتارهای ضد اجتماعی و حتی بزهکارانه در نوجوانی، حتماً باید برای درمان در زمان مناسب اقدام کنند. اگرچه برای درمان مبتلایان به ADHD، راه سریعی وجود ندارد ولی می توان علائم آن را کنترل نمود.
افزایش اطلاعات والدین نسبت به این اختلال، باعث بهبود روند درمانی شده و می توانند نسبت به نیازهای فرزند خود برنامه ریزی مناسب تربیتی را انجام دهند. اگرچه سازش با یک کودک پیش فعال به راحتی صورت نمی گیرد ولی اطرافیان باید درک کنند که بروز این رفتارها عمدی نبوده و بدون استفاده از دارو و روش های درمانی قادر به کنترل رفتار خود نیستند.
اختلال اوتیسم در واقع شامل مشکلاتی در زمینه برقراری تعاملات اجتماعی، رشد گفتاری و مهارت برقراری ارتباط است که در آن رفتارهای تکراری نیز دیده می شود.
این اختلال دارای شرایط خاص عصبی- رفتاری بوده و به دلیل علائم متنوع و بسیاری که دارد به آن طیف اوتیسم (ASD) می گویند.
درجات مختلفی در بیماری اوتیسم قابل مشاهده بوده و در مواردی فقط یک مشکل جزئی در فرد وجود دارد که باعث مشکلات محدودی در زندگی فرد مبتلا می شود و گاه با عوارض شدیدی همراه است که زندگی شخصی را مختل می کند.
در رفتار کودک مبتلا به اوتیسم، مشکلات ارتباطی و عدم درک احساسات یا افکار دیگران وجود دارد به طوریکه این کودکان قادر به بیان احساسات خود با استفاده از کلمات، حالات صورت و بدنی حتی لمس کردن نیستند.
بسیاری از متخصصان، ژن ها را عامل بروز بیماری اوتیسم می دانند ولی عوامل دیگری همچون سن بالای والدین باعث بیشتر شدن احتمال ابتلای نوزاد به اختلال اوتیسم می شوند.
از دیگر عوامل محیطی می توان به مصرف داروهای خاص توسط مادر باردار و اضافه وزن زیاد او اشاره کرد. در مواردی نیز اعلام شده است که نبود یک آنزیم و سرخچه باعث بروز اختلال اوتیسم شده اند. تاکنون علت دقیق اختلال اوتیسم مشخص نشده است. به گفته کارشناسان، اختلال اوتیسم ناشی از مشکلاتی است که در قسمت های از مغز که مسئول تفسیر پیام های دریافتی از بخش های حسی و گفتاری اند، رخ می دهد.
طبق مطالعات صورت گرفته، میزان اختلال اوتیسم در بین کودکان آمریکایی در دهه 1970، از هر ده هزار نوزاد، 3-1 نفر مبتلا بود. این آمار در شروع قرن 21 ام، از هر 150 تولد یک نفر اعلام شد.
در بخش راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی، اختلال اوتیسم را یک طیف دسته بندی می کنند و سندرم آسپرگر و اختلال های فراگیر رشد از طیف خفیف آن به شمار می روند.
طبق گزارش های منتشر شده در بین افراد مبتلا به اوتیسم، حدوداً یک سوم به کم توانی ذهنی دچار هستند و همچنین چیزی نزدیک به 40 درصد از این افراد دارای هوشی بالاتر از سطح متوسط هستند.
شیوع اوتیسم به نژاد و میزان سطح اقتصادی و اجتماعی شخص ارتباطی ندارد. در کشورهای در حال توسعه و مکان های که امکانات کمی دارند، تشخیص آن دیرتر اتفاق می افتد. متاسفانه هیچ راه درمانی برای رفع اختلال اوتیسم کشف نشده است. در اغلب موارد شخص مبتلا با مشکلاتی در زمینه خواب، افسردگی، صرع و اختلالات کم توجهی و بیش فعالی نیز درگیر است. برای کنترل این مشکلات دارودرمانی و مشاوره موثر هستند.
در گذشته اختلال اوتیسم را یک بیماری وراثتی تلقی می کردند، که از پدر و مادر مستقیماً به کودک انتقال می یابد، اگرچه گروهی از ژن ها همراه با عوامل محیطی بر بروز این اختلال موثرند ولی شواهدی دال بر انتقال مستقیم والدین به فرزند تا کنون کشف نشده است.
بهترین زمان برای درمان قبل از 3 سالگی است، کودک باید جهت تشخیص توسط پزشک متخصص ارزیابی گردد. در این زمان به دلیل عدم تکمیل شبکه های عصبی، درمان سریع تر اتفاق می افتد و با افزایش سن از کارآیی روش های درمانی کم می شود. چنان چه والدین با بررسی علائم کودک پی به این اختلال بردند، با شروع روش های درمانی ممکن است تا 70 درصد سبب بهبودی او گردند.
داروهای تجویزی توسط پزشک نقش درمانی ندارند باعث کنترل رفتارهای نامناسب کودک می شوند. خانواده ای که دارای کودک مبتلا به اوتیسم است باید از دو مرحله عبور کنند، در ابتدا باید این اختلال را بپذیرند و نسبت به آن مقاومت ذهنی بروز ندهند و همچنین با شرایط آن کنار آیند.
خانواده ها از چند نظر درگیر هستند، از یک سو از این اختلال آگاهی کافی ندارند و همچنین به دلیل رفتارهای اجتماعی تحت فشار بوده و هزینه های سنگین درمانی نیز دغدغه دیگری است که والدین دارای فرزند اوتیسمی با آن مواجه اند.
درمان خانگی اوتیسم از جمله راه های موثر برای رفع این اختلال عنوان شده است. استفاده از گیاهان دارویی موثر که حاوی خواص آنتی اکسیدانی دارند و روش های حجامت و تغذیه مناسب بر روند کنترل علائم این بیماری تاثیر فراوانی دارد.
طبق تحقیقاتی که صورت گرفت مشخص شده این اختلال به دلیل ناهنجاری های در مناطقی از مغز رخ می دهد که در آن ورودی های حسی پردازش و پردازش زبانی رخ می دهد.
بیش فعالی نوعی اختلال است که با فعالیت زیاد شخص و ناتوانی او در تمرکز و توجه همراه است. در حالیکه اوتیسم شامل مشکلات زیاد عصبی بوده و فرد مبتلا در زمینه فکر کردن، ایجاد ارتباطات و تعاملات اجتماعی چالش هایی زیادی دارد. در طیف اوتیسم، بروز رفتارهای تکراری و یکنواخت نیز دیده می شود.
باتوجه به نتایج پژوهش های صورت گرفته درباره تفاوت بین دو اختلال اوتیسم و بیش فعالی عنوان شد که کودکان اوتیسمی نمی توانند هیجانات را درک کنند و در مواجهه با تشخیص هیجان و علائم آن با چالش هایی مواجه هستند. به طور مثال زمانی که پدر و مادر یک کودک اوتیسمی از رفتار او خشمگین می شوند، او قادر به تشخیص این حس خشم و حالت چهره نبوده و همچنان به حرکات خود ادامه می دهد.
در صورتی که درباره کودک مبتلا به بیش فعالی این قضیه متفاوت است. اصطلاحاً درباره کودکان پیش فعال گفته می شود که آنها هنوز بلوغ فهم علائم هیجانات را کسب نکرده اند.
همان طور که عنوان گردید، از علائم بیش فعالی، ناتوانی در تمرکز و توجه است. به همین دلیل این کودکان می توانند هیجانات را بفهمند ولی قادر نیستند که رفتار خود را با شرایط منطبق نمایند و عکس العمل افراط و تفریطی نسبت به هیجانات اطراف نشان داده و قادر به انجام واکنش مناسب نسبت به محرک های محیطی نیستند.
در دهه 90 میلادی، جهت مشخص شدن درک هیجان کودکان دارای اختلال بیش فعالی تحقیقاتی صورت گرفت. مشاهده شد که این کودکان نسبت به گروه کنترل در مقابل عکس های خاص، کمتر هیجان زده شدند.
در بررسی دیگری که صورت گرفت، مشخص شد، کودکان مبتلا به بیش فعالی بر هیجانات خود تمرکز چندانی نداشته و حتی قادر نیستند، نام هیجانات خود را به درستی بیان نمایند. طبق نظر کارشناسان، کودکان دارای اختلال بیش فعالی علاوه بر مشکل درک هیجانات محیط پیرامون، در فهم حالت و روحیه خود نیز با مشکل جدی مواجه هستند. هم چنین دیده شده که افرادی که در خانواده سابقه بیش فعالی دارند نسبت به درک هیجانات دچار اختلال هستند.
در هر کودک مبتلا به بیش فعالی، طیف متفاوتی از علائم و نشانه ها مشاهده می شود. ویژگی های کلی افراد مبتلا به این شکل هسند:
برای درک تفاوت اختلال های اوتیسم و بیش فعالی باید به نشانه ها و علائم آنها دقت کرد.
اگرچه دو اختلال اوتیسم و بیش فعالی یکی نبوده ولی در بعضی از قسمت ها نیز با یکدیگر مشابهت دارند.
طبق نتایج یک بررسی که برروی اختلالات اوتیسم صورت گرفت مشاهده شد که بیشتر کودکان دارای اختلال بیش فعالی و عدم توجه، علائم شاخص اوتیسم مانند مشکلات ارتباطات، بروز رفتارهای تکراری و عدم توانایی مهارت های اجتماعی را نیز دارند. هم چنین بیان شد که در کودکان دارای اختلال اوتیسم، علائم اصلی اختلال بیش فعالی نیز وجود دارد مانند:
بی توجهی: یکی از علائم اصلی جهت تشخیص اختلال بیش فعالی، ناتوانی شخص در توجه به سایر امور است. این افراد به دلیل داشتن مشکلات حسی فراوان، نمی توانند به امور مختلف توجه چندانی نشان دهند.
بیش فعالی: حرکت مداوم، بدون احساس خستگی در مبتلایان به هر دو اختلال دیده می شود، اگرچه ویژگی اصلی جهت تشخیص به شمار نمی رود.
تحریک پذیری: این ویژگی یکی از مهم ترین جنبه های اختلال بیش فعالی محسوب می شود. در افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم نیز این ویژگی به شکل حرکت های مداوم دستی قابل مشاهده است.
همچنین در هر دو گروه از مبتلایان، همپوشانی فراوانی بین حرکت های دست و قسمت عملکرد مغز در جهت ایجاد برنامه و سازمان دادن آنها، وجود دارد.
طبق گزارش های منتشر شده توسط CDC، شیوع اختلال بیش فعالی بین پسران بیشتر است و حدود 5 درصد پسرانی که در سنین 3 تا 17 سال قرار دارند، مبتلا به این اختلال شده اند. در صورتی که در بین دختران این گروه سنی، حدود 5/4 درصد به این اختلال مبتلا هستند. هم چنین در ابتلا به اختلال طیف اوتیسم نیز، تفاوت جنسیتی دیده می شود.
نتایج حاصل از داده های CDC برای هر دو اختلال بیش فعالی و اوتیسم نشان می دهد که تشخیص بیش فعالی بیشتر از طیف اوتیسم صورت می گیرد که البته میزان شدت اختلال نیز تاثیر دارد.
معمولا تشخیص اختلال بیش فعالی در هفت سالگی رخ می دهد و میانگین سنی بالاتر از دو سال و نیم، زمانی است که طیف اوتیسم تشخیص داده می شود. چنان چه در سن پایین، ابتلا به اختلال بیش فعالیت در اشخاصی تشخیص داده شود، ابتلا به طیف اوتیسم در این افراد دیرتر مشخص خواهد شد.
در یک پژوهشی که در سال 2015 انجام گرفت، مشاهده شد که تشخیص زود هنگام ابتلا به اختلال بیش فعالی باعث تأخیر تشخیص طیف اوتیسم در کودکان به مدت 3 سال می گردد.
باتوجه به بررسی های صورت گرفته، مشخص شده است که بین اختلال بیش فعالی و اوتیسم همپوشانی وجود داشته و بسیاری از خانواده ها مایل اند که کودکشان فقط مبتلا به یک نوع اختلال باشد.
در موارد بسیاری تشخیص طیف اوتیسم به تاخیر افتاده و توجه چندانی نسبت به آن نشده است. والدین و افراد نزدیک کودک باید نسبت به رفتار و فعالیت های کودک دقت کنند و در صورت مشاهده هرگونه علامتی مبنی بر ابتلا کودک به پیش از یک اختلال، حتماً با پزشک مشورت کنند. تشخیص درست و به موقع طیف اوتیسم، باعث افزایش سطح عملکرد کودک شده و تاثیر مثبت بسیاری بر او دارد.
جهت درک درست تفاوت اوتیسم با بیش فعالی و یا سایر اختلالات، نیاز به آگاهی از تاثیرات عاطفی و اجتماعی آن است.
ناتوانی در برقراری ارتباطات، مهارت های اجتماعی و انجام فعالیت ها و مهارت های تکراری از جمله مهمترین مشکلات افراد مبتلا به اوتیسم به شمار می روند. حتی در کودکانی که طیف خفیف اوتیسم دارند نیز ناتوانی در دوست یابی و ایجاد ارتباطات اجتماعی دیده می شود.
برای درمان اختلال بیش فعالی (ADHD) به چه متخصصانی نیاز است ؟
باتوجه به تفاوت های که بین دو اختلال اوتیسم و بیش فعالی وجود دارد، جهت درمان هر کدام نیز باید به متخصص متفاوتی مراجعه کرد.
متخصصان اطفال، اعصاب و متخصصان کودک در حوزه رشد از جمله پزشکانی هستند که می توانند به درمان اختلال بیش فعالی کمک نمایند. مشکلات اضطراب کودک نیز توسط این پزشکان حل می شود.
جهت استفاده از روش رفتار درمانی جهت یادگیری مدیریت ارتباطات و مهارت های مختلف می توان از روان شناسان بالینی کمک گرفت.
جهت رفع مشکلات عاطفی و احساسی فرد مبتلا به اختلال بیش فعالی، می توان از درمان رفتاری- شناختی استفاده کرد. روان شناسان بالینی به تشخیص این اختلال و مشکلات روحی همچون اضطراب پرداخته و ارزیابی این اختلالات توسط متخصص عصب شناسی کودک نیز می تواند اتفاق بیفتد.
روش های آموزشی و برنامه ریزی شده تربیتی نیز تاثیر مثبت زیادی دارند که در این روش ها به تدریس مهارت هایی همچون مدیریت زمان و نظم پرداخته می شود.
در زمینه درمان اختلال اوتیسم، متخصصان اطفال، پزشکان عصب شناس، پزشکان متخصص کودک در حوزه رفتارهای رشد، روان پزشکی کودک و روان شناسان فعالیت می کنند.
تشخیص علائم و نشانه های اختلال و ارائه خدمات درمانی توسط این متخصصان انجام می گیرد.
جهت تقویت و آموزش مهارت های اجتماعی، روان شناسان بالینی و مددکاران اجتماعی حضور دارند. برای رفع اختلالات مرتبط با احساس و عاطفه کودکان باید از درمان های رفتاری – شناختی استفاده کرد. که بررسی مشکلات یادگیری کودکان توسط این متخصصان صورت می گیرد و در نهایت بیماری های که با اوتیسم در ارتباط اند مانند بیش فعالی تشخیص داده می شوند.
تشخیص اوتیسم و رفع مشکلات ناشی از آن مانند اضطراب ممکن است توسط عصب شناس کودک نیز رخ دهد.
آموزش مهارت های لازم در مواقع لزوم توسط متخصصان کاردرمانی اتفاق افتاده و هم چنین آنها در کنار افزایش مهارت ها حسی، درمان با رژیم حسی را نیز جهت بهبود روند درمانی انجام می دهند. رژیم حسی در واقع مجموعه فعالیت های فیزیکی است که کودک جهت تقویت عملکردهای بدنی می آموزد.
مهارت های زبانی جهت برقراری ارتباط با دیگران توسط متخصص گفتار درمان ارائه می شود.
اگرچه تفاوت های بسیاری بین اختلال بیش فعالی و اوتیسم وجود دارد ولی کودکان دارای هر دو این اختلال ها، باید در محیط مدرسه تحت مراقبت های خاصی قرار گیرند. کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی در مدرسه نیاز زیادی به توجه و مراقبت دارد.
کودک بیش فعال در مدرسه نسبت به سایر کودکان نیار به مراقبت بیشتری دارد به طور مثال باید نزدیک معلم و یا مکانی که حواسش پرت نمی شود، بنشیند. مشکل اصلی این کودکان نداشتن تمرکز بوده که با استفاده از علائم مخصوص و یا تصاویر می توان آن را بهبود بخشید.
تکالیف آن ها باید شامل عکس و نوشته بوده و به بخش های کوچک تر تقسیم شوند. با توجه به جنب و جوش زیاد کودک بیش فعال حتما باید وقفه ای بین انجام تکالیف در نظر گرفته شود.
کودک اوتیسمی تمرکز کافی ندارد و باید جایی نزدیک معلم و یا در محلی که حواسش کمتر به محرک های شنیداری و دیداری پرت می شود، قرار گیرد.
جهت آموزش کودک اوتیسمی، وسایل کمک آموزشی کمک کننده هستند به طور مثال رمزگذاری به وسیله رنگ ها برای یادگیری مفاهیم جدید به کار می رود. روزانه باید به کودک مبتلا به این اختلال تمارین خاص مهارت های حرکتی و فیزیکی داده شود.
جهت آموزش کودکان اوتیسمی با مهارت های اجتماعی می توان از گفتن داستان بهره برد. در این داستان ها، موقعیت های خاص اجتماعی و ارتباطی به کودک یاد داده می شود. هم چنین تمرین صبر و کاهش اضطراب نیز ضروری به نظر می رسد.
حتماً در محیط خانه باید قوانین خاصی تعیین گردد و تکرار این قوانین سبب می شود که آنها تبدیل به عادت شوند. همچنین حتماً باید مسئولیت های که مرتبط با کودک هستند، را به مراحل کوچکتر تبدیل کرد.
استفاده از برنامه ریزی تصویری، چک لیست های و کاغذهای رنگی باعث می شود که تمرکز و توجه و نظم کودک بیشتر شود.
والدین جهت بازیابی انرژی در زمان انجام فعالیت های درسی باید به کودک زمان کوتاه استراحت اختصاص دهند و قرار دادن محیطی خاص برای نوشتن تکالیف و فعالیت های مدرسه ضروری به نظر می رسد. یکی دیگر از مواردی که باید رعایت شود این است که از قبل تغییرات برنامه ها به کودک گفته شده تا بتواند با تغییرات غیرقابل پیش بینی مواجهه گردد.
اختلال اوتیسم با سایر بیماری ها و اختلالات متفاوت است و حتماً باید آموزش های مخصوص در منزل ایجاد شود. به طور مثال جهت آموزش مهارت نحوه حضور در جمع و بین مردم می توان از بازی های کمک گرفت که در آن هر شخص نقش خاصی دارد.
برای این کودکان تنظیم برنامه های هر روز، ضروری است و حتماً باید وظایف و فعالیت های کودک به قسمت های کوچکتر تقسیم شوند. هم چنین آموزش مهارت های برقراری ارتباط با دیگران بسیار مهم بوده و اهمیت ویژه ای دارد.
ابتلا به اختلالات بیش فعالی و طیف اوتیسم بر نحوه عملکردهای مدرسه و محیط آموزشی سایر کودکان تاثیر بسیاری دارد. چنان چه یک خانواده دارای کودکی هستند که همزمان به هر دو این اختلالات مبتلا است باید دقت کنند که چه چیزی باعث افزایش تمرکز و یادگیری او می شود.
آیا این کودک باید کنار میز معلم قرار گیرد تا به او کمک شده و میزان تمرکزش افزایش یابد؟ والدین حتماً باید تمام اطلاعاتی که درباره مهارت یادگیری کودک خود می دانند به اطلاع معلم یا متخصص درمانگر برسانند تا جهت تنظبم برنامه آموزشی انفرادی (IEP) او لحاظ شوند.
ابتلا به اوتیسم و اختلال بیش فعالی، تاثیر مستقیمی بر روابط اجتماعی شخص دارند، اگرچه روش تاثیرگذاری هر کدام متفاوت است.
در طیف اوتیسم، در توجه، روابط اجتماعی، رعایت کردن نوبت دیگران و سایر مهارت های اجتماعی، مشکل به وجود می آید. در برخی از مواقع، مشکلات اجتماعی ناشی از فعالیت های تکانشی یا عدم توجه به نشانه های اجتماعی هستند.
زمانی که یک کودک به هر دو اختلال مبتلا است، حتماً باید در منزل و محیط مدرسه از آنها مراقبت و حمایت ویژه به عمل آورد. جهت رفع مشکلات ارتباطی و اجتماعی کودک، رفتار درمان ها، مددکاران اجتماعی و ..... می توانند کمک کنند.
باتوجه به نتایج تحقیقات صورت گرفته در موسسه کریگر کندی، حدود یک سوم از کودکان مبتلا به طیف اوتیسم که در سن 4 تا 8 سال قرار داشتند، دارای علائم شاخص ابتلا به بیش فعالی نیز بودند.
به گفته پژوهشگران کودکانی اوتیسمی که دارای علائم اختلال بیش فعالی نیز بودند نسبت به گروه که فقط اوتیسم داشتند، بیشتر دارای مشکلاتی در زمینه مهارت های شناختی، اجتماعی و تطبیقی بودند.
کودکانی که به هر دو اختلال مبتلا هستند، طبق تحقیقات صورت گرفته مشخص شده که نسبت به سایر کودکان حدود چهار برابر بیشتر زورگویی می کنند. به گفته پزشکان، آمار کودکانی که به هر دو اختلال همزمان مبتلا هستند، روز به روز در حال افزایش است.
حدود 162 کودک در تحقیق رشد طولی مشارکت کردند، پژوهشگران این کودکان را به دو گروه تفکیک کردند:
نتایج این تحقیق، 63 درصد از این کودکان را درگیر اختلال اوتیسم عنوان کرد که از این تعداد، 18 نفر (29 درصد) دارای علائم بیش فعالی بودند.
برای تشخیص درست حتما باید به علائم این اختلالات در سنین پایین توجه کرد شناسایی در زمان مناسب سبب می شود که شروع درمان سریع تر اتفاق افتاده و کنترل علائم راحت تر صورت گیرد.
تفاوت بیش فعالی و اوتیسم در کودکان چیست؟علائم اوتیسم ممکن است در کودکان زیر یک سال نیز دیده شود. در حال حاضر پزشکان مهارت بیشتری در تشخیص و شناسایی این اختلال کسب کرده اند. معمولا پدر و مادران اولین کسانی هستند که متوجه تفاوت رفتاری فرزندان خود با سایر بچه ها می شوند. اگر چه حتما باید تشخیص نهایی توسط پزشک متخصص صورت گیرد.
برای آشنایی بیشتر خانواده ها با برخی از علائم و نشانه های اختلال اوتیسم در کودکان دو ساله و بالاتر، موسسه فرزندان برتر این مطلب را تهیه کرده است که مطالعه آن به خانواده ها جهت شناسایی بهتر این اختلال پیشنهاد می شود.
اوتیسم از جمله اختلالات مغزی است که موجب کاهش توانایی فرد جهت ایجاد ارتباط می شود. این اختلال طیف وسیعی داشته و در کودکان شیوع نسبتا بالایی دارد.
تعدادی از این کودکان قادرند از پس این اختلال برآیند، برخی فقط در انجام حرکات با مشکل مواجه هستند و گروه دیگری از آن ها در اختلال در تکلم دارند.
در سال 1975 آماری را سازمان جهانی بهداشت منتشر کرد طبق آن مشخص شد که از هر 5 هزار نفر، یک کودک مبتلا به اختلال اوتیسم است. اما این آمار در سال 2004 به یک کودک در 166 نفر افزایش یافت و در سال 2014 به یک نفر از هر 42 کودک رسید.
اختلال اوتیسم در گذشته به 5 گروه دسته بندی می شد اما در حال حاضر گفته می شود که این اختلال جز اختلالات رفتاری بوده و طیف مختلفی دارد.
در بسیاری از افراد اوتیسمی، تعداد زیادی از علائم آن بروز کرده و گفته می شود که این افراد به طیف شدید این اختلال مبتلا هستند. اما برخی دیگر از مبتلایان، فقط در زمینه برقراری ارتباط با مشکل مواجه هستند و نمی توانند احساسات دیگران را درک کرده و دوست صمیمی پیدا کنند، و جز طیف خفیف اوتیسم قرار می گیرند.
نشانه های ابتلا به این اختلال، معمولا در سن 9 ماهگی واضح است اما زمانی که کودک به سن 2-3 سالگی برسد، این علائم کاملا مشخص هستند. نشانه های این اختلال در سه حوزه برقراری ارتباط، تکلم، علائق و بروز رفتارهای تکراری مشاهده می شود.
در سال دوم زندگی کودکان نشانه های ظاهری ابتلا به اختلال اوتیسم بیشتر مشخص است. کودکان نرمال در دو سالگی قادرند جملاتی را بر زبان آورده و حتی برای رفع نیازهای خود، از دست برای اشاره کردن کمک بگیرند اما کودکان اوتیسمی چنین توانایی ندارند. در ادامه به نشانه های اوتیسم کودکان در سن دو سالگی اشاره شده است و حتما باید والدین در صورت مشاهده این علائم کودک را جهت بررسی دقیق تر نزد پزشک متخصص ببرند.
در ایجاد اختلال اوتیسم، عوامل مختلفی سهم دارند اما توارث نقش پر رنگ تری در بروز آن ایفا می کند. جهش های ژنتیکی و توارث ژن ها از جمله علل ایجاد این اختلال هستند.
امروزه هر چند علم پزشکی پیشرفت زیاده داشته ولی تا کنون اطلاعات دقیق و کاملی از نحوه بروز این اختلال به دست نیامده است. مطالعات زیادی در این خصوص صورت گرفته و بیان شده که عوامل مختلفی همچون کمبود های تغذیه ای در دوران بارداری، سن بالای پدر و مادر در زمان بچه دار شدن و بیماری های دوران نوزادی در بروز این اختلال موثر هستند.
همان طور که در مقاله موجود در سایت " علائم اوتیسم در نوزادان" اشاره شد، اختلال اوتیسم در کودکان کمتر از یک سال با نشانه هایی هشدار دهنده ای همراه است. کودکان اوتیسمی در سنین بالاتر نیز دارای علائم هشدار دهنده خاصی هستند که به تشخیص دقیق تر این اختلال کمک می کند.
والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که بسیاری از رفتارهای کودکان اوتیسمی در کودکان نرمال نیز وجود دارد. بنابراین جهت تشخیص قطعی نیاز است که رفتار کودک توسط پزشک متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد.
برخی از کودکان اوتیسمی قادر نیستند برای رفع نیازهای خود حرف بزنند. عده ای از این کودکان هرگز صحبت نمی کنند و گروه دیگری از آنان، اگر چه مهارت های زبانی را به خوبی می آموزند ولی قادر نیستند در یک گفت و گو شرکت کنند.
این گروه از کودکان ممکن است به شکل تامل کنان و با صدای تیز و یکنواخت با دیگران حرف بزنند. همچنین کودکان اوتیسمی معمولا از تک واژه به جای جملات استفاده می کنند و یا جمله ای را بارها تکرار می کنند. اغلب دیده شده در زمانی که شخصی از این کودکان سوالی می پرسد، همان سوال را تکرار می کنند.
کودکان اوتیسمی به نظر می آید که حرف های دیگران را درک نمی کنند و حتی آن ها نسبت به شنیدن اسم خود هیچ عکس العملی بروز نمی دهند.
همچنین این کودکان در موارد بسیاری، به شکل ناگهانی در موقعیت های مختلف شروع به گریه، خنده یا جیغ زدن می کنند.
از دیگر علائم کودکان اوتیسمی در سن دو سالگی می توان تمرکز و دقت آن ها را نام برد. آن ها معمولا تمرکز خاصی بر اشیا و یا بخشی از آن ها نشان می دهند.
این کودکان به طور معمول رفتار و کارهای والدین را تقلید نمی کنند و علاقه ای به شرکت در بازی های ساختگی و وانمودی ندارند.
کودکان اوتیسمی دوست دارند به تنهایی بازی کنند و کمتر دیده شده آن ها با هم سن و سالان خود رابطه دوستی برقرار کنند و یا اسباب بازی های خود را به اشتراک بگذارند.
کودکان اوتیسمی اغلب وابستگی شدیدی به برنامه های روتین و یکنواخت دارند و تغییرات را به سختی می پذیرند. به طور مثال چنان چه مسیر همیشگی که از خانه به مهد کودک می روند، دچار تغییر شود به شدت عصبی شده و رفتارهای تهاجمی نشان می دهند. همچنین آن ها نظم و دقت بسیاری نسبت به وعده های غذایی که می خورند، نیز دارند.
کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم معمولا زمان زیادی را برای چیدن اشیا در یک خط و منظم کردن آن ها اختصاص می دهند. انجام کارهایی همچون باز و بسته کردن مکرر یک در، فشار آوردن مداوم یک کلید یا دکمه روی وسایل، چرخش چرخ یک ماشین اسباب بازی به آن ها لذت بسیاری می دهد.
اغلب این کودکان در برابر لمس شدن بدن خود توسط دیگران مقاومت می کنند و شنیدن سر و صدای زیاد موجب آشفتگی آن ها می شود.
از دیگر رفتارهای خاص آن ها می توان به حساسیت بالا در برابر استشمام بو ها، پرهیز از خوردن غذاها و پوشیدن لباس های با جنس خاص اشاره کرد.
در رفتار کودکان اوتیسمی نسبت به درد، واکنش های بیش از حد معمول و یا کمتر از حد طبیعی دیده می شود. به عنوان مثال ممکن است این کودکان با شنیدن صداهای بلند، با دست گوش های خود را بگیرند ولی در زمانی که در حال کندن پوست بدن خود هستند اصلا متوجه این اتفاق نگردند.
این کودکان گاهی بدون علت خاصی می ترسند ولی در مواردی که دلیلی برای ترس وجود دارد، نمی ترسند. به عنوان مثال در مواردی که اشیایی همچون بادکنک را از نزدیک می بینند ممکن است به شدت بترسند ولی دیدن ارتفاع هیچ ترسی برای آن ها ایجاد نمی کند.
تعداد زیادی از کودکان اوتیسمی در زمینه خواب با مشکلاتی مواجه هستند همچون مشکل برای به خواب رفتن، بیداری های زیاد در طول شب و یا بیداری در صبح بسیار زود.
این گروه از کودکان رفتارهای خاصی نشان می دهند. در برخی مواقع به شدت بیش فعال بوده و ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه و یا تکانشی نیز بروز دهند.
در تعدادی از کودکان اوتیسمی رفتارهای خود آزارانه نیز دیده می شود. به طور مثال ممکن است اقدام به خود زنی یا گاز گرفتن دست های خود کنند.
این کودکان کارهای تکراری همچون بال زدن به شکل بالا و پایین بردن دست ها مانند پرنده ها را مرتبا انجام می دهند.
کودکان اوتیسمی اغلب از مشکلات دستگاه گوارش همچون یبوست و اسهال رنج می برند. در این کودکان معمولا ناهماهنگی در عضلات بزرگ که جهت پیاده روی و کوهنوردی نیاز است، دیده می شود. تشنج و صرع نیز در حدود یک سوم از این کودکان شیوع دارد.
حدود دو سوم کودکان اوتیسمی از نظر ذهنی، کم توان هستند و بقیه آن ها از هوشی معمولی برخوردار هستند. گروهی از کودکان مبتلا به اوتیسم در یادگیری تعدادی از مسائل نبوغ خاصی نشان می دهند. به طور مثال ممکن است به سیارات و نجوم علاقه بسیاری نشان دهند و به سرعت اطلاعات زیادی از آن ها کسب کنند و ساعات طولانی برای دیگران درباره این موضوعات حرف بزنند. در صورتی که با واکنش هایی همچون " بس کن" یا " خسته شدیم" از سوی اطرافیان نیز مواجه شوند، توجهی نمی کنند.
تعداد زیادی از والدین کودکان اوتیسمی در برابر پذیرش بیماری فرزند خود مقاومت می کنند اما چنین رفتاری فقط موجب محروم شدن کودک آن ها از زمان طلایی درمان می شود. در صورتی که در سن مناسب به کودک آموزش های مورد نیاز داده شود، احتمال بیشتری دارد که رفتار کودک طبیعی تر گردد.
قبل از 5 سالگی بهترین سن جهت درمان اختلال اوتیسم است، هر چه این اختلال در سن کمتری تشخیص داده شود میزان موفقیت روش های درمانی افزایش می یابد.
علائم اوتیسم در کودکان 2 سالهدر حال حضور اختلال اوتیسم بین کودکان شیوع نسبتا بالایی دارد. معمولا کودکان مبتلا به این اختلال قادر نیستند با دیگران ارتباط برقرار کنند. برای اختلال اوتیسم تا کنون درمان قطعی کشف نشده است.
طبق نتایج مطالعات صورت گرفته مشخص شده که در کودکان اوتیسمی، نحوه ارتباط سلول های عصبی در مغز، با سایر بچه ها تفاوت دارد که این تفاوت موجب ضعف و ناتوانی آن ها برای انجام کارها و فعالیت های روزانه می گردد.
ابتلا به اختلال اوتیسم، عوارضی همچون عقب ماندگی جسمی و ذهنی، اختلالات در زمینه یادگیری، مهارت های گفتاری، قدرت بینایی و شنوایی نیز برای فرد به همراه دارد.
طبق نظر کارشناسان، چنان چه این اختلال در سنین پایین تر تشخیص داده شود، درمان آن نیز سریع تر اتفاق می افتد و به بهبود زندگی افراد مبتلا نیز کمک فراوانی خواهد شد.
نتایح حاصل از مطالعات صورت گرفته نشان می دهند که در دوران جنینی نیز ممکن است افراد به اوتیسم و بیماری های طیف آن همچون سندرم اسپرگر مبتلا گردند. ارزیابی دقیق رفتارهای نوزاد قبل از یک سالگی، کمک فراوانی به تشخیص دقیق این اختلال می کند.
پژوهشگران تاکنون علت دقیق بروز این اختلال را کشف نکرده اند اما مشخص شده که ژن ها در ایجاد آن تاثیر بسزایی دارند. مطالعات زیادی در حال انجام است تا نقش عوامل محیطی همچون مواد شیمیایی موجود در محیط زیست و یا عفونت های قبل از تولد بر بروز این اختلال اثبات کنند.
چنان چه مادر در دوران بارداری، قرص های والپرویک اسید و یا تالیدوماید مصرف کند، احتمال بیشتری دارد که نوزاد او به این اختلال مبتلا گردد.
معمولا علائم این اختلال، قبل از سن 3 سالگی نیز در رفتار کودک قابل مشاهده است. در برخی از موارد دیده شده که نوزادان اوتیسمی تا سن 18 تا 24 ماهگی از رشد طبیعی برخوردار هستند و پس از آن، در مهارت های رشدی و توانایی های آن ها، وقفه ایجاد می گردد.
والدین همواره از بدو تولد نسبت به سلامتی نوزاد خود ابرزا نگرانی می کنند، به همین دلیل چند روش شناسایی اختلال اوتیسم ذکر شده است اما توجه به این نکته ضروری است که باید پدر و مادرها علاوه بر توجه به رشد و عملکرد طبیعی اعضای بدن، حتما نوزاد را جهت ابتلا به این اختلال نیز ارزیابی کنند.
اگر شما نیز نسبت به اینکه نوزاد شما دارای اختلال اوتیسم است، احساس نگرانی دارید یا می خواهید اطمینان حاصل کنید که در آینده نیز این نشانه ها را نخواهند داشت، بهتر است با علائم اولیه آن بیشتر آشنا شوید.
1- نوزادان معمولا همواره شاد و خوشحال به نظر می رسند و در 3 ماهگی می توانند، لبخند بزنند و زمانی که به سن 7 ماهگی می رسند نسبت به صدای شادی، شنیدن اسم خود و یا گرفتن اسباب بازی و ..... عکس العمل نشان داده و ابراز خوشحالی می کنند.
چنان چه نوزاد دارای چهره ای بی تفاوت است و واکنشی در برابر شنیدن صدای والدین بروز نمی دهد، احتمال دارد به این اختلال مبتلا باشد.
2- معمولاً در سن یک سالگی قدرت بینایی نوزاد تکمیل می گردد. اگرچه نوزاد از نخستین روزهای تولد قادر است که اشیا و افراد را به شکل خاکستری و غیر واقعی ببیند و زمانی که به یک سالگی رسید، می تواند جهان پیرامون خود را واضح و رنگی مشاهده کند.
همچنین در سه ماهگی، نوزاد نسبت به حرکت افراد و اشیاء در پیرامون خود عکس العمل بروز داده و با چشمان خود آن ها را تعقیب می کند. در صورتی که نوزاد در برابر سر و صدا، تغییر نور، حرکت اشیا و افراد واکنش بروز نمی دهد مشاوره با پزشک ضروری است.
3- در 9 ماهگی، نوزاد با کمک کلمات تلاش می کند که با والدین و اطرافیان رابطه برقرار کرده و زبان مادری را بیاموزد. در صورتی که نوزاد در این سن ساکت بوده و هیچ واژه ای را بیان نمی کند و حتی در مواقعی که والدین با او حرف می زنند، فقط نگاه می کند، احتمال دارد به این اختلال مبتلا شده است.
کودک نرمال معمولاً پس از مدتی می تواند کلماتی همچون مامان و بابا را ادا کند و به تدریج واژه های بیشتری را نیز به کار می برد اما نوزادی که به این اختلال مبتلا است، فقط قادر است که به طور نامفهوم کلماتی را بیان کند.
طبق آمارهای منتشر شده، تعداد زیادی از کودکان اوتیسمی با تاخیر در گفتار مواجه می شوند و حدود 15 تا 20 % از این گروه کودکان، در تمام طول زندگی حرف نمی زنند، اگرچه توانایی درک مفاهیم را دارند اما تمایلی به صحبت کردن ندارند و فقط در برخی از مواقع، کلمه یا کلماتی را بیان می کنند.
اکثر کودکان 2 ساله می توانند با ترکیب کلمات، جملاتی ساده بسازند ولی کودک اوتیسمی قادر نیست به خوبی جملاتی را بیان کند.
4- نوزادان هفت ماهه تمایل زیادی به بازی با اسباب بازی و سایر هم سن و سالان دارند اما در کودکان اوتیسمی چنین تمایلی دیده نمی شود و آن ها دوست دارند به تنهایی و با روش خاصی به بازی بپردازند.
والدین برای فهمیدن نوع عکس العمل نوزاد به محیط اطراف، می توانند به او یک عروسک داده و سپس بعد از گذشت زمانی آن را پس بگیرند و به بررسی واکنش های او بپردازند که آیا به مسیر دور شدن نگاه کرده و یا گریه سر می دهد و .....
از دیگر علائم ابتلا به این اختلال، می توان تاخیر در راه افتادن نوزاد را نام برد. اگرچه در برخی از بیماری های دیگر نیز ممکن است این نشانه دیده شود ولی چنان چه نوزاد به سن یک سالگی رسید و حتی قادر نیست به شکل چهار دست و پا نیز حرکت کند، حتما باید توسط پزشک ویزیت گردد.
5- در کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا یک سری حرکات تکراری همچون چرخش دست، چرخیدن به دور خود و سایر حرکات غیرطبیعی دیده می شود. چنان چه کودک دارای تیک های حرکتی غیرطبیعی است، ممکن است به این اختلال مبتلا شده باشد.
6- کودکان اوتیسمی از حساسیت بالایی برخوردار هستند و در صورتی که شخصی به طور ناگهانی بدن آنها را لمس کند واکنش های همچون فریاد کشیدن، ترس شدید و حتی قرار از خود بروز می دهند.
این کودکان معمولاً تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران نداشته و در دنیای خیالی که ترسیم کرده اند، زندگی می کنند. چنان چه والدین می بینند کودک آنها علاقه ای به بازی با سایر کودکان نداشته و منزوی است. برای ارزیابی دقیق تر، بهتر است او را نزد پزشک متخصص ببرند.
در زمان ناراحتی نیز، آرام شدن آن ها به سختی انجام می گیرد و ممکن است که برای مدت طولانی به گریه، گفتن کلمات نامفهوم زیر لب، فریاد زدن و بروز رفتارهای خودآزاری روی آورند.
برخی از مردم دیدگاه درستی درباره کودکان اوتیسمی ندارند و فکر می کنند که این کودکان قادر نیستند هیچ حرفه ای را یاد بگیرند و حتی آنها را هم سطح با افراد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی تصور می کنند.
اما نتایج مطالعات اثبات کرده اند که بسته به میزان شدت این اختلال، افراد قادرند زندگی خوبی برای خود فراهم کنند. تعداد زیادی از این افراد با سپری کردن دوره های آموزشی توانسته اند همچون یک فرد سالم و عادی جایگاه مناسبی در جامعه به دست آورند.
جهت برقراری ارتباط با یک کودک اوتیسمی نیاز است که زمان کافی را اختصاص داده و راه ارتباطی درست را پیدا کرد. نشان دادن تصاویر، زبان اشاره، نوشتن کلمات و تایپ آن ها برخی از راه های ارتباطی هستند که کودک اوتیسمی از آن ها استفاده کنند.
8- تعدادی از این کودکان، توانایی بالایی جهت استفاده از کامپیوتر، انجام بازی های کامپیوتری و حتی انجام پروژه های برنامه نویسی با این وسیله دارند.
کودکان اوتیسمی با مطالعه و خواندن کتاب ها، بررسی وسایل الکترونیکی و .... به شدت سرگرم شده و یکی از راه های شاد و آرام نگه داشتن آن ها استفاده از این قبیل کارها است.
9- کودکان اوتیسمی به دلیل تحریک پذیری و حساسیت بالایی که دارند، در واکنش به شنیدن سروصدا، حضور در محیط های شلوغ و دین نور پردازی شدید معمولا با احساس ترس مواجه می شوند.
نوزادان به طور معمول بسیار اجتماعی هستند و نحوه ارتباط آن ها با جهان پیرامون نیز به تشخیص این اختلال کمک فراوانی می کند. به طور کلی فرد مبتلا به اوتیسم در دوران نوزادی ممکن است علائمی همچون موارد زیر را داشته باشد:
البته والدین باید که توجه داشته باشند که این علائم ممکن است در کودکان سالم نیز مشاهده گردند و برای تشخیص دقیق اختلال اوتیسم، مراجعه به پزشک متخصص کودکان ضروری است.
اختلال اوتیسم بر بخشی از مغز تاثیر می گذارد که مسئول کنترل احساسات، روابط و حرکات بدنی است. نوزادان اوتیسمی معمولاً به دلیل بروز مشکلات در رشد مغزی، دارای دست و یا مغز غیر عادی هستند.
معمولا ژن های معیوبی که از طریق خانواده ها منتقل می شوند، ضعف عملکردی در بعضی از قسمت های مغزی را ایجاد می کنند. پژوهشگران در تلاش اند به وسیله اسکن مغزی، این اختلال را تشخیص دهند.
معمولاً اختلال اوتیسم در تعداد زیادی از کودکان قبل از ورود به محیط های آموزشی همچون مدرسه و یا مهدکودک تشخیص داده نمی شود که متاسفانه موجب می شود، سن طلایی جهت درمان موفقیت آمیز از دست برود.
بنابراین نیاز است که غربالگری در سن 9 ماهگی برای تمام نوزادان انجام گردد. هم چنین باید در سنین 18 ماهگی و 24 ماهگی نیز پرسش های مرتبط با این اختلال صورت گیرد. به ویژه در کودکانی که اختلال اوتیسم در خانواده آن ها سابقه دارد و یا رفتارهای خطرناک مشاهده می شود. در ادامه مطلب به علائم هشدار دهنده این اختلال به طور جزئی تر در ماه های مختلف پرداخته شده تا ارزیابی بهتری صورت گیرد.
همان طور که اشاره شد، درمان سریع و به موقع باعث تسریع بهبودی اختلال اوتیسم می شود. از جمله علائمی هشدار دهنده این اختلال در سن 3 ماهگی نوزاد که باید والدین به آن ها دقت کرد می توان موارد زیر را نام برد.
در موارد بسیاری دیده شده که این کودکان رفتارهای خاصی از خود بروز می دهند همچون گریه و بی قراری در محیط های شلوغ، ترس در برابر شنیدن صدای وسایل برقی مانند جاروبرقی، ماشین لباس شویی، زنگ تلفن و ...
حتما باید والدین این زنگ خطر را جدی بگیرند و برای بررسی ابتلا به اختلال اوتیسم او را به مرکز پزشکی ببرند.
همان طور که اشاره شد، هر کودک اوتیسمی از ویژگی های شخصیتی و روانی منحصر به فردی برخوردار است و کارشناسان و پزشکان فقط می توانند میزان شدت این اختلال را تشخیص دهند.
چنان چه از کودک اوتیسمی حمایت کافی شود و درمان های پزشکی و روش های درمانی در زمان مناسب ضورت گیرد، از بسیاری از عوارض که ممکن است آینده ی کودک را تباه کند، جلوگیری می شود.
علائم اوتیسم در کودکان نوپا 1 سالهاختلال اوتیسم باعث مشکلاتی در زمینه تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباط می شود. این اختلال، طیف وسیعی داشته و در گروهی از افراد مبتلا باعث چالش های خفیفی در زندگی شخصی آن ها می گردد و در برخی دیگر، نشانه های اوتیسم به صورت بروز رفتارهای تکراری و ضعف در کاربرد زبان گفتاری است.
چنان چه این اختلال در سن پایین تشخیص داده شود، استفاده به موقع از روش های درمانی پزشکی، کاهش علایم و کنترل آن را به دنبال دارد و همچنین موجب می شود که کودکان مبتلا، استعداد ها و مهارت های خود را بتوانند تقویت کنند. در این مقاله به علایم اختلال اوتیسم در کودکان پرداخته شده است.
اختلال اوتیسم در گذشته به ۵ دسته گروه بندی می شد، اما اکنون آن را جز اختلالات رفتاری قرار می دهند و برای آن طیف بندی انجام می دهند.
در بعضی افراد تمام علایم این اختلال بروز می کند و آن ها در گروه طیف شدید این اختلال قرار می گیرند. در مقابل تعدادی از مبتلایان فقط در زمینه برقراری ارتباط با مشکل مواجه هستند و در گروه مبتلایان به طیف خفیف این اختلال گروه بندی می شوند .
اختلال اوتیسم را به دو دسته اوتیسم اولیه و اوتیسم ثانویه نیز تقسیم می کنند. تا کنون علت اوتیسم اولیه مشخص نشده و گفته می شود ژنتیک نقش زیادی در بروز آن دارد. مشکلاتی همچون هیپو تیروئید و صرع باعث اوتیسم ثانویه می شود.
تحقیقات مختلفی تاثیر عواملی محیطی مانند کمبودهای تغذیه ای در زمان بارداری، سن بالای والدین در زمان بچه دار شدن، آلودگی های محیطی و صنعتی، اختلالات کروموزومی، کم کاری تیروئید، مسمومیت مادر در زمان بارداری با بعضی دارو ها و عفونت بر ابتلا به این اختلال اثبات کرده اند.
از جمله مشکلات اختلال طیف اوتیسم در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
یکی از مهمترین نشانه های ابتلا به اوتیسم، اختلال در تعاملات اجتماعی است. معمولا نوزادان به شکل طبیعی موجوداتی اجتماعی هستند و همواره دوست دارند که به چهره افراد خیره شوند.
نوزادان سالم نسبت به شنیدن صدای افراد واکنش نشان می دهند و زمانی که به سن دو یا سه سالگی می رسند، قادرند لبخند بزنند اما کودکان اوتیسمی در انجام کار های روز مره خود نیز با مشکلاتی مواجه هستند. معمولا علایم این اختلال در سن ۸ تا ۱۰ ماهگی بروز کند.
از جمله این علایم می توان، نشان ندادن عکس العمل نسبت به شنیدن اسم خود، عدم توجه به اطرافیان، عدم تمایل به ارتباط با اطرافیان و تاخیر در انجام برخی از رفتارها را نام برد.
همچنین این کودکان در بازی های گروهی شرکت نمی کنند و اغلب تمایل دارند، به تنهایی بازی کنند. معمولا کودکان مبتلا به اوتیسم، رفتار والدین را تقلید نمی کنند و رفتار خشونت آمیز نسبت به محبت اطرافیان بروز می دهند.
طبق نتایج مطالعات بیان شده که این گروه از کودکان، به والدین خود وابستگی بسیاری دارند، اگر چه این وابستگی در رفتار آن ها به گونه ای بروز می یابد که پدر و مادر تصور می کنند، کودک تمایلی به برقراری ارتباط با آن ها ندارد.
افراد مبتلا به اوتیسم نمی توانند افکار و احساسات دیگران را درک کنند و نشانه های اجتماعی، همچون لبخند زدن و تکان دادن دست، مفهوم خاصی برای آن ها ندارد. آن ها حتی قادر نیستند زبان بدن و حالت چهره افراد را درک کنند، به همین دلیل برقراری روابط اجتماعی، برای آن ها گنگ و نامفهوم است.
اغلب افراد اوتیسمی قادر نیستند اتفاقات رخ داده را از نگاه دیگران برسی کنند. معمولا کودکان پنج ساله سالم نیز متوجه هستند که بین افکار، احساسات و اهداف اطرافیان با خود تفاوت هایی وجود دارد اما اغلب افراد مبتلا به این اختلال از چنین درکی بی بهره هستند. بنابرین قادر به پیش بینی واکنش دیگران نیستند.
از دیگر علایم رایج این اختلال می توان به ضعف در کنترل احساسات اشاره کرد. از این نوع قبیل رفتارها می توان گریه کردن، فریاد زدن، خشم و انجام رفتار های تهاجمی مخصوصا در مکان های نا آشنا و آزاد دهنده را نام برد.
حتی در مواردی نیز دیده شده کودک به دلیل قرار گیری در چنین موقعیت هایی رفتار هایی خود آزارانه همچون کوبیدن سر، کندن مو یا گاز گرفتن را از خود بروز می دهد.
مشکل در بر قراری ارتباط با اطرافیان یکی دیگر از نشانه های اختلال اوتیسم است .اکثر کودکان تا سن ۳ سالگی در آموزش مهارت های زبان، مراحل مهم را سپری می کنند و قادرند صدا هایی را نیز تولید کنند. همچنین در این سن، یک یا دو واژه را نیز آموخته و نسبت به صدا زدن نام خود واکنش نشان می دهد. حتی در این سن، کودکان قادرند در برابر چیزی که نخواهند عکس العمل بروز داده و با تولید صدا و ادا، اعتراض خود را بیان کنند.
معمولا کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم، در صحبت کردن و یاد گیری زبان بدن با تاخیر مواجه هستند. در گروهی از کودکان که دیرتر مبتلا به این اختلال می شوند، در نخستین ماه های تولد و قبل از دست دادن مهارت های ارتباطی، قادرند صدا های مختلفی را تولید کرده و جملات بی معنی نیز به کار گیرند.
سایر کودکان اوتیسمی معمولا همزمان با آغاز به کار گیری مهارت های زبانی، با تاخیر زیادی مواجه هستند و صحبت کردن آن ها خیلی دیر اتفاق می افتد. چنان چه درمان مناسب در اختیار این کودکان قرار گیرد، آن ها می توانند کاربرد زبان گفتاری را آموخته و با دیگران ارتباط برقرار کنند.
تعداد زیادی از افراد اوتیسمی که نمی توانند از زبان گفتاری استفاده کنند، از روش های مختلفی همچون زبان اشاره، تصاویر و وسایل الکترونیک برای برقراری ارتباط کمک می گیرند.
از جمله مشکلات گفتاری مشاهده شده در کودکان اوتیسمی می توان به ترکیب نا مفهوم کلمات و جملات، تکرار چندین باره جملات و پاسخ سوال اطرافیان با همان سوال اشاره کرد.
کودکانی که به طیف خفیف اختلال اوتیسم مبتلا شده اند، معمولا با تاخیر کمی در یادگیری زبان مواجه هستند و حتی قادرند که کلمات سخت را نیز بیاموزند ولی برای شرکت در گفت و گو های ادامه دار با مشکل مواجه می شوند.
در گروهی از این کودکان، مهارت های زبانی چشمگیر دیده می شود. آن ها حتی می توانند همچون دانشمندان حرف بزنند و مثل سایر بچه ها قادر به گفتن حرف های کودکانه نیستند.
از دیگر مشکلات مبتلایان به اوتیسم این است که نمی توانند زبان بدن، قدرت صدا و برداشت های غیر کلامی دیگران را درک کنند. این افراد از علایم رایج بدنی در ارتباطات خود استفاده نمی کنند و معمولا تفاوت زیادی بین صحبت آن ها و حالت چهره، حرکات و علایم غیر کلامی آن ها دیده می شود.
اغلب لحن کلام و قدرت صدای کودکان اوتیسمی، بیان کننده احساسات آن ها نیست، این امر موجب می شود که دیگران به سختی درخواست ها و احساسات آن ها را درک کنند و نتوانند رابطه درستی با این افراد برقرار کنند. در نتیجه این کودکان، دچار سرخوردگی شده و رفتار های غیر معمول همچون جیغ کشیدن را انجام می دهند.
امروزه تکنیک های مختلفی برای افراد مبتلا به اوتیسم طراحی شده تا به کمک این روش ها، بتوانند احساسات خود را نشان دهند. در صورتی که این گروه افراد بیاموزند چگونه خواسته های خود را بگویند و احساسات خود را به نمایش بگذارند، رفتار های مشکل ساز کمتری دیده خواهد شد.
از دیگر علایم اختلال اوتیسم، رفتار های تکرار شونده همچون تکان دادن دست ها، پریدن و چرخش، چیدن وسایل و تکرار کردن مداوم بعضی صداها، کلمات و جملات است. این قبیل رفتار های تکرار شونده معمولا در بازی های کودکان اوتیسمی نیز مشخص است. اغلب این کودکان زمان زیادی را برای منظم کردن اسباب بازی ها اختصاص می دهند، بدون اینکه با این وسایل بازی کنند.
افراد بزرگسال و مبتلا به اوتیسم به شکلی مشابه، زمان زیادی را جهت انجام کار های منزل و چیدن وسایل به شکل منظم اختصاص می دهند. چنانچه شخصی این نظم را تغییر دهد، به شدت احساس ناراحتی می کنند.
همچنین افراد مبتلا به اوتیسم، تمایل زیادی به انجام کارهای یکنواخت دارند و تغییر در این برنامه ها، سبب اضطراب و خشم آن ها می شود. رفتار های تکرار شونده معمولا به صورت وسواس فکری یا شیفتگی نیز نمایان می شود.
تعدادی از این افراد در سنین بالاتر، احتمال دارد که به اعداد، نشانه ها، تاریخ ها و موضوعات علمی تمایل زیادی نشان دهند.
تعدادی از کودکان مبتلا به اوتیسم از نوعی نقص ژنتیکی رنج می برند که بر رشد مغزی آن ها تاثیر دارد. از جمله این مشکلات می توان سندرم ایکس شکننده، سندرم آنجلمن، توبروز اسکلروزیس، اختلال کروموزوم شماره ۱۵ و .... نام برد. طبق مطالعات صورت گرفته مشخص شده که ۱۵ تا ۲۰% مبتلایان به اختلال اوتیسم تحت تاثیر این نقص های ژنتیکی هستند.
سابقه خانوادگی یا علایم برخی از این سندرم ها، می تواند به پزشک برای تشخیص درست تر کمک کند تا برای زندگی روزمره و بلند مدت کودک، سریع تر برنامه مشخصی انجام گیرد.
از دیگر مشکلات رایج مبتلایان به اختلال اوتیسم، مشکلات دستگاه گوارش است. در حدود ۸۵ % از کودکان اوتیسمی به مشکلاتی همچون یبوست، اسهال مزمن و یا بیماری های التهاب روده دچار هستند.
درد حاصل از اختلالات دستگاه گوارش، تغییرات خلق خو همچون تکان دادن دست ها، کوبیدن سر، خشم، رفتار تهاجمی و خود زنی نیز در این کودکان را به دنبال دارد. چنان چه این کودکان، تحت درمان مناسب قرار گیرند، انجام چنین رفتار هایی کاهش یافته و کیفیت زندگی آن ها نیز بهبود می یابد.
در حدود ۳۹% از افراد مبتلا به اوتیسم، اختلالات تشنجی نیز دیده می شود. از جمله تشنج های رایج در این کودکان می توان به تشنج تونیک - کلونیک، تشنج غایب و دیگر تشنج هایی که فقط توسط نوار مغر مشخص می شوند، اشاره کرد.
تشنج های مرتبط با این اختلال، در سن کودکی یا بزرگسالی افراد دیده می شود. چنانچه والدین نسبت به تشنج فرزند خود نگران هستند، بهتر است با پزشک مشورت کنند تا جهت بررسی بیشتر، کودک را به پزشک مغز و اعصاب معرفی نماید.
مشکلات زیادی در زمینه خواب رفتن، بیداری مکرر در طول شب و بیداری های بسیار زود در بین بیماران اوتیسمی شیوع دارد.
تعداد زیادی از این افراد مبتلا به اختلال اوتیسم، نسبت محرک های حسی، عکس العمل های غیر معمول بروز می دهند. این افراد قادر نیستند محرک های حسی همچون صدا، بو، مزه و حرکات را پردازش و دسته بندی کنند.
گاهی در برابر محرکاتی همچون صدای بوق ماشین نیز عکس العملی نامناسب نشان می دهند. برخی از افراد مبتلا به اوتیسم در مقابل لمس شدن و شنیدن صداها دارای حساسیت بسیار بالایی هستند که به آن دفاعی حسی می گویند. یکی از علایم این وضعیت این است که فرد قادر نیست در محیط های با نور معمولی کار هایی همچون لباس پوشیدن را انجام دهد. این گونه اختلالات معمولا توسط کار درمانی یا به کمک روش های درمانی یک پارچگی حسی بهبود می یابند .
پیکا در واقع به تمایل افراد برای خوردن چیز های غیر خوراکی گفته می شود. اگر چه چنین رفتاری در سنین ۱۸ تا ۲۴ ماهگی برای کودکان امری رایج است.
اما تعداد زیادی از افراد مبتلا به اختلال اوتیسم و سایر اختلالات رشدی با افزایش سن نیز چیز هایی همچون خاک، گل، یا گچ را می خورند. نیاز است این افراد در مدت کوتاه جهت بررسی سلامت، آزمایشاتی را انجام دهند تا پزشک مطمئن شود، باکتری یا سمومی به بدن آن ها وارد نشده است.
تفکر انتزاع در مبتلایان به اوتیسم دیده نمی شود، این تفکر زمانی که شخص به سن نو جوانی می رسد، تکمیل می شود. معمولا افراد زمانی که به سن نو جوانی می رسند به راحتی مفهوم ضرب المثل ها و کنایه ها را متوجه می شوند اما مبتلایان به این اختلال این توانایی ندارند و قادر نیستند که از این ضرب المثل ها نتیجه بگیرند و موجب می شود که در برقراری ارتباط با دیگران با مشکل مواجه شوند.
در هر سن و مرحله از رشد کودکان، نشانه هایی واضح از اختلال اوتیسم قابل مشاهده است. طبق نتایج مطالعات، در دوران جنینی ابتلا به این اختلال اتفاق می افتد و در صورت ارزیابی دقیق رفتارهای نوزاد، این علایم هشدار دهنده را می توان دید. در ادامه به علایم واضح اوتیسم در سنین مختلف اشاره می شود.
اما باید والدین توجه کنند که تشخیص دقیق این اختلال وظیفه آن ها نبوده و صرفا جهت هشدار باید این علایم را در نظر گرفته و در صورت مشاهده، کودک را برای بررسی دقیقتر نزد پزشک ببرند.
کودکان نرمال در این سن، سعی می کنند که به پیرامون خود به دقت توجه کرده و با وسایل اطراف نیز بازی می کنند. همچنین با دیدن علایق خود از طریق صدا سازی، ذوق خود را نمایان می سازند. علایم هشدار دهنده اوتیسم در این سن شامل موارد زیر هستند :
در این سن معمولا کودکان کنجکاوی زیادی نسبت به دنیای اطراف خود نشان می دهند و همچنین سعی دارند که نسبت به احساسات اطرافیان عکس العمل بروز دهند. اغلب قیافه ای شاد و سر زنده دارند.
با رشد آن ها توانایی برقراری ارتباط را نیز یاد گرفته و در زمان شنیدن اسم خود سعی می کنند که سر خود را بر گردانند. علایم هشداردهنده طیف اوتیسم برای نوزادان در این سن عبارتند از :
زمانی که کودکان به سن یک سالگی می رسند، رفتار های احساساتی بیشتری بروز می دهند و حضور والدین را نیز بهتر درک می کنند. هم چنین در این سن، کودکان درک بیشتری از کلمات و جملات اطرافیان پیدا می کنند. علایم هشدار دهنده طیف اوتیسم در یک سالگی کودکان عبارتند از :
زمانی کودکان به سن ۲ سالگی می رسند، سعی می کنند با سایر هم سن و سالان خود ارتباط بیشتری بر قرار کنند. از دیگر مهارت کودکان سالم در این سن می توان به حرف زدن درست، شناخت رنگ ها و شکل ها اشاره کرد. از علایم هشدار دهنده اختلال طیف اوتیسم در سن ۲ سالگی می توان موارد زیر را نام برد :
با رشد کودک و رسیدن آن ها به سنین بالاتر علایم طیف اوتیسم نیز واضح تر می شوند و بهتر می توان این اختلال را تشخیص داد. علایم هشدار دهنده اوتیسم در سن ۳ سالگی شامل :
با افزایش سن کودک، علایم دیگری از این اختلال بروز می کند به طور مثال کودکان مبتلا در سنین ۴-۵ سالگی رفتاری تهاجمی و یا خجالتی بروز می دهند. همچنین تمایلی به بازی با دیگران ندارند . تعدادی از علایم طیف اوتیسم بزرگسالان شامل موارد زیر است :
کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم از نظر هوشی متفاوت هستند. حدود دو سوم آن ها از نظر ذهنی، توانایی بالایی ندارند و بقیه آنها هوش معمولی دارند.
تعدادی از این افراد مبتلا، در برخی مسایل، نبوغ خاصی از خود نشان می دهند . به طور مثال امکان دارد کودک مبتلا به مباحث ستارگان و مسایل نجوم علاقه خاصی داشته باشد و به سرعت اطلاعات زیادی در این زمینه نیز به دست آورد و ساعت ها درباره آن حرف بزند و به پیام های ارتباطی اطرافیان همچون «بس کن» یا « خسته شدیم » اهمیتی نمی دهد.
روش درمانی که برای اختلال اوتیسم در کودکان به کار می رود به نیاز های فردی بستگی دارد زیرا این اختلال طیف وسیعی داشته و علایم که در هر فرد بروز می یابد با سایرین تفاوت زیادی دارد . به طور کلی درمان ها شامل گروه های زیر هستند :
معمولا برای درمان این افراد نیاز است تیمی از روانشناسان، مشاوران، متخصصان توان بخشی، متخصصان گفتار درمان و روان پزشکان با یکدیگر همکاری داشته باشند. در پایان توصیه می شود که والدین به علایم هشدار دهنده این اختلال توجه داشته باشند و آن را حتما جدی بگیرند. چنان چه درمان در بازی طلایی و سن مناسب انجام نگیرد ممکن است میزان موفقیت روش های درمانی کاهش یابد.
علائم اوتیسم در کودکان چه هستند؟اوتیسم جز اختلالاتی است که مشکلاتی بسیاری را در زمینه تعاملات اجتماعی، مهارت های گفتاری و رفتاری افراد ایجاد می کند. این اختلال، طیف وسیعی از علائم دارد به همین دلیل به آن اختلال طیف اوتیسم (ASD) اطلاق می شود.
بروز شدت طیف در افراد مختلف، متفاوت است. این اختلال در برخی مبتلایان، فقط محدودیت های جزئی در زندگی روزمره ایجاد می کند اما ممکن است در گروهی دیگر، به حدی این اختلال شدت داشته باشد که به مراقبت های انسانی ویژه نیاز باشد.
کودکان اوتیسمی معمولا قادر به برقراری ارتباط با دیگران نیستند و نمی توانند افکار، احساسات دیگران را از حالت چهره و حرکات آن ها متوجه شوند.
این کودکان معمولا حساسیت بالایی در برابر لمس شدن، شنیدن صداها و استشمام بوها دارند. در رفتار آن ها حرکات تکراری همچون تکان دادن بدن و قدم زدن مداوم نیز مشهود است.
کودکان اوتیسمی به انجام کارهای یکنواخت و روتین علاقه خاصی دارند و به سختی می توانند تغییرات را بپذیرند و حتی در مقابل آن ممکن است رفتار تهاجمی یا آسیب نیز بروز دهند.
تشنج و صرع از دیگر مشکلات افراد مبتلا به اوتیسم است و گاهی تا بزرگسالی نیز همراه فرد باقی می ماند. از نظر بهره هوشی نیز بسیاری از آن ها در زمینه مهارت های توسعه یافته غیر معمول همچون نقاشی، ساخت قطعات موسیقی، حل مسائل ریاضی یا آموزش موضوعات مورد علاقه، توانایی بالایی دارند.
علائم هشدار دهنده این اختلال معمولا در سنین قبل از ۳ سالگی بروز می یابد. تعدادی از نوزادان از نخستین روزهای تولد علائم این اختلال را نشان می دهند و گروهی دیگر، اگر چه در ظاهر طبیعی و نرمال به نظر می رسند ولی زمانی که به سن 36-18 ماهگی می رسند، علائم این اختلال در آن ها ظاهر می شود.
بسیاری از والدین از نخستین روزهای تولد نوزاد خود نسبت به سلامتی او همواره نگران هستند. موسسه فرزندان برتر برای آشنایی بیشتر خانواده ها با نشانه های هشدار دهنده این اختلال، مقاله ای با عنوان " علائم اختلال اوتیسم در نوزادان" تهیه کرده است که مطالعه آن پیشنهاد می گردد.
پسران نسبت به دختران بیشتر به اختلال اوتیسم مبتلا می شوند و عواملی همچون سبک زندگی، میران درآمد خانواده، قومیت های نژادی، اجتماعی و سطح سواد پدر و مادر هیچ تاثیری بر احتمال مبتلا شدن به این اختلال ندارد. امروزه مشخص شده که تعداد مبتلایان روز به روز در حال افزایش هستند، اگرچه مشخص نیست که این افزایش با پیشرفت تشخیص این اختلال ارتباطی دارد و یا آمار حقیقی است.
اوتیسم از جمله اختلالاتی است که به آن اختلالات طیف اوتیسم اطلاق می شود. سایر اختلالاتی که جز طیف اوتیسم گروه بندی می شوند شامل:
این نوع اختلال در واقع همان چیزی است که اغلب مردم با عنوان اصطلاح اوتیسم، آن را می شناسد و شامل اختلالاتی در تعاملات اجتماعی، برقراری ارتباط و بازی های تخیلی است.
کودکان مبتلا به این نوع اختلال، مشکلی در زمینه گفتار نداشته و دارای هوش متوسط و رو به بالایی هستند. اگرچه همانند کودکان اوتیسمی در زمینه اجتماعی و علائق خود، مشکلاتی نیز دارند. در حقیقت این نوع سندرم جز طیف ملایم اوتیسم گروه بندی می شود.
معمولا افراد مبتلا به سندرم آسپرگر بسیار باهوش بوده و می توانند زندگی خود را اداره کنند ولی مشکلاتی در زمینه اجتماعی دارند.
به این اختلال، اوتیسم غیر معمول نیز گفته می شود. مبتلایان به این اختلال در واقع گروهی از کودکان اوتیسمی هستند که تعدادی از رفتارهای این اختلال را دارند ولی در سایر گروه ها دسته بندی نمی شوند.
کودک مبتلا به این نوع اختلال معمولا در ۲ سال نخست زندگی، رشدی طبیعی دارند ولی با افزایش سن، کم کم مهارت های ارتباطی و اجتماعی خود را از دست می دهند. این اختلال به ندرت در کودکان دیده می شود و بسیاری از افراد متخصص در حوزه سلامت روان برای دسته بندی آن به عنوان یک اختلال، دچار تردید هستند.
این نوع سندرم در گذشته جز اختلال طیف اوتیسم مطرح بوده ولی اکنون مشخص شده است که علت ایجاد آن، عوامل ژنتیکی است. این نوع اختلال بین دختران شیوع بیشتری داشته و افراد مبتلا معمولا از رشدی طبیعی برخوردارند و با افزایش سن مهارت های ارتباطی و اجتماعی خود را از دست می دهند. معمولا حرکات تکراری دست در سنین 4-1 سالگی در مبتلایان مشهود است و آن ها اغلب از مشکلات شناختی نیز رنج می برند.
واژه اوتیسم برای نخستین بار در اوایل دهه ۱۹۰۰ برای معرفی طیف وسیعی از اختلالات عصبی- روان شناختی به کار برده شد.
واژه یونانی اوتوس (autos) به معنی خویش ریشه اصطلاح اوتیسم بوده که اشاره به وضعیتی دارد که شخص از ارتباط های اجتماعی کنار گذاشته شده است. اولین شخصی که این اصطلاح را به کار برد، روان پزشکی سوئیسی به نام یوجین بلولر بود. او این واژه را برای تشریح علائم مربوط با اختلال اسکیزوفرنی به کار برد.
محققان آمریکایی در دهه ۱۹۴۰ از اصطلاح اوتیسم برای توضیح وضعیت کودکانی که به مشکلات عاطفی یا اجتماعی دچار بودند، استفاده کردند. لئو کانر یک پزشک از دانشگاه جان هاپکینز بود که برای تشریح رفتار کودکان انزوا طلب، از این کلمه استفاده کرد. در همان زمان یک دانشمند اهل کشور آلمان، به شناسایی وضعیتی مشابه پرداخت و آن را سندرم آسپرگر نام گذاری کرد.
تا دهه۱۹۶۰ ، تعداد زیادی از محققان دو اختلال اوتیسم و اسکیزوفرنی را مرتبط باهم تصور می کردند اما با گذشت زمان، پزشکان درک بهتری از این اختلالات به دست آوردند.
از دهه ۱۹۶۰ تا دهه ۱۹۷۰ مطالعات مرتبط با این اختلال در زمینه بررسی اثر داروهای درمانی همچون LSD، شوک الکتریکی و روش های تغییر رفتاری بود.
رفتار درمانی و کمک از محیط های یادگیری کنترل شده، در دهه ۱۹۸۰ تا دهه ۱۹۹۰ به عنوان اصلی ترین روش درمانی طیف اوتیسم معرفی شد. در حال حاضر از روش های رفتار درمانی و گفتار درمانی برای این اختلال استفاده می شود.
معمولا اختلال اوتیسم در تعدادی از خانواده ها شیوع بیشتری دارد و اکثر محققان بر نقش ژنتیک در ابتلا افراد به این اختلال اتفاق نظر دارند. عوامل دیگری همچون سن بالای والدین در زمان بچه دار شدن، قرار گرفتن مادر باردار در مقابل بعضی مواد شیمیایی، مصرف الکل و داروهای ضد تشنج توسط مادر در زمان بارداری، دیابت و چاقی بیش از حد مادر احتمال ابتلا نوزاد به این اختلال را افزایش می دهند.
طبق نظر کارشناسان بین ابتلا به این اختلال و بیماری های فنیل کتونوری درمان نشده و سرخچه نیز ارتباطی وجود دارد.
در گذشته بسیاری از مردم و کارشناسان گمان می کردند که بین ابتلا به اوتیسم در کودکان و واکسیناسیون آن ها ارتباطی وجود دارد. اما شواهدی دال بر این قضیه به دست نیامد. نتایج تحقیقات نشان می دهند که این اختلال ناشی از ناهنجاری هایی در بخش هایی از مغز بوده ک مسئول پردازش ورودی های حسی و پردازش های زبان است.
پژوهش های بسیاری در این زمینه انجام شده است ولی تاکنون ارتباطی بین واکسن زدن و مبتلا شدن به اوتیسم تایید نشده است.
در سال ۱۹۹۸ مقاله ای منتشر شد که باعث شد این تردید به وجود آید که ممکن است افراد با زدن واکسن سه گانه سرخک-اوریون-سرخچه به اختلال اوتیسم مبتلا شوند. اگر چه تعداد افرادی که در این پژوهش شرکت کردند به ۱۲ نفر می رسیدند ولی نتایج آن باعث شد که توجه همگان جلب شود.
نتایج این پژوهش موجب شد که سایر پژوهشگران نیز برای یافتن ارتباط بین دریافت واکسن و ابتلا به اوتیسم، مطالعات زیادی انجام دهند ولی هیچ یک از این تحقیقات، این نتیجه را تایید نکرد.
با گذشت یک سال بعد از انتشار مقاله بحث برانگیز، نگرانی دیگری بین مردم به وجود آمد که آیا این بین تیمروزال (ماده موجود در واکسن ها) و ابتلا به اختلال به طیف اوتیسم رابطه ای وجود دارد یا خیر.
در تیمروزال، فلز جیوه به کار رفته است. اگر چه سطح بالایی جیوه به کلیه ها و مغز آسیب می رساند ولی در واکسن ها مقدار اندکی از آن به دلیل خاصیت میکروب کشی و قارچ کشی به کار می رود.
اگر چه دلایل کافی برای اثبات اینکه مقادیر بسیار کم این ماده، به بدن آسیب می زند، وجود نداشت ولی از سال به ۲۰۰۱ به بعد، این ماده در واکسن های کودکان به کار نرفت.
جهت بررسی ارتباط بین تیمروزال و ابتلا به اوتیسم محققین آزمایشی طراحی کردند و کودکان را به دو گروه تحت آزمایش با این ماده و کنترل تقسیم کردند.
همچنین در آمریکا، مرکز کنترل و پیش گیری از بیماری ها، ۹ تحقیق مختلف که به بررسی این ارتباط پرداختند را ارزیابی کرد و گفته شد که هیچ کدام از این تحقیقات، چنین ارتباطی را اثبات نمی کنند.
نوزادان در روزهای نخست باید 25 نوبت واکسن دریافت کنند، گروهی از مردم نگران بودند که دریافت این تعداد واکسن موجب پیشرفت اختلال اوتیسم می شود. اما با مقایسه دو گروه (نوزادانی که مطابق برنامه به آن ها این واکسن تزریق شد و گروه کنترل که هیچ واکسنی دریافت نکردند) مشاهده شد، هیچ اختلافی در میزان شیوع این اختلال وجود ندارد.
سرانجام در سال ۲۰۰۴ یک گزارش ۲۰۰ صفحه ای توسط کمیته بازرسی سلامت ایمن سازی در موسسه پزشکی منتشر شد که طبق آن مشخص شد هیچ ارتباطی دریافت واکسن ها و ابتلا به اختلال اوتیسم وجود ندارد.
روان پزشکان از گذشته تاکنون یک روش سیستماتیک برای اشاره به اختلال اوتیسم و اختلالات مشابه استفاده می کنند و به کل این اختلالات، طیف اوتیسم می گویند. بسته به شدت این علائم، این اختلالات را به سه گروه تقسیم می کنند.
اصطلاح اختلال فراگیر رشد در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت ولی اکنون کاربردی ندارد. چنان چه در گذشته به یک کودک PDD گفته می شد ولی با معیارهای جدید تشخیصی باید جز ASD قرار گیرد.
از جمله نشانه های مشترک در انواع مختلف اوتیسم می توان ناتوانی در برقراری ارتباط و تعامل با اطرافیان را نام برد. گروهی از مبتلایان به اوتیسم نمی توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و تعدادی دیگر فقط در تفسیر حالت چهره و حرکات بدن اشخاص در هنگام گفت و گو با چالش مواجه هستند. به طور کلی علائم این اختلال در سه حوزه زیر بروز می کنند:
این قبیل علائم به طور معمول در اوایل شروع این اختلال مشخص هستند. این اختلال در اغلب موارد قبل از سن سه سالگی قابل تشخیص است.
در افراد به علت طیف وسیع این اختلال، علائم ظاهری مختلفی دارند و ممکن است در زمینه برقراری ارتباط، رفتار و تعاملات آن ها با سایرین تاثیر داشته باشد. در اکثر نوزادان تا قبل رسیدن به یک سالگی علائم این اختلال واضح است و در بقیه موارد نهایتا تا ۲-۳ سالگی، اختلال اوتیسم تشخیص قطعی داده می شود.
اغلب کودکان مبتلا به این اختلال، زمانی که می خواهند با اطرافیان ارتباط برقرار کنند، با چالش مواجه می شوند و یکی از رایج ترین علائم این اختلال مشکلات آن ها در مهارت های اجتماعی است.
برخی از این کودکان تمایل دارند با دیگران ارتباط نزدیکی برقرار کنند ولی از چگونگی انجام آن آگاهی ندارند. زمانی که کودک در سن 10-8 ماهگی قرار دارد، تعدادی از این علائم اجتماعی را بروز می دهد. از این نشانه ها هشدار دهنده می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حدود ۴۰ درصد از کودکان اوتیسمی قادر نیستند حرف بزنند و بین ۳۰-۲۵ درصد از آن ها در سنین پایین، تعدادی از مهارت های گفتاری را یاد می گیرند ولی با گذشت زمان، آن ها را از دست می دهند. گروه دیگری از این کودکان حرف زدن را دیرتر از سایر هم سن و سالان شروع می کنند. اغلب مبتلایان به این اختلال در زمینه گفتاری با مشکلاتی مواجه هستند همچون:
این کودکان معمولا رفتاری غیر معمول و سلایق خاصی دارند. به عنوان مثال:
در صورتی که خانواده ها زودتر برای درمان اختلال اوتیسم اقدام کنند، میزان موفقیت روش های درمانی افزایش می یابد. بنابراین نیاز است که علائم هشدار دهنده ابتلا به این اختلال جدی گرفته شود در صورتی که مراحل رشدی در کودکان دیده نشد و یا با تاخیر رخ داد نیاز است که با پزشک متخصص مشورت گردد. از جمله این علائم طبیعی در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
چنان چه اختلال اوتیسم در کودکان در سن کم تشخیص داده شود، میزان موفقیت روش های درمانی افزایش یافته و زندگی آن ها سریعتر به سمت طبیعی تر شدن می رود.
برای شناسایی این اختلال هیچ تست آزمایشگاهی وجود نداشته و پزشکان با دیدن رفتار کودک و شرح حال آن ها از سمت والدین نظر قطعی می دهند.
همانطور که اشاره شد این اختلال طیف وسیعی دارد و برخی از کودکان به طیف شدید آن مبتلا هستند و گروهی دیگر از نظر هوش معمولی هستند و می توانند زندگی مستقلی را تشکیل دهند. متخصص اطفال طی تشخیص دو مرحله ای به ارزیابی رفتار کودکان می پردازند.
برای تشخیص ابتلا به اوتیسم نیاز است که متخصصان رفتار اطفال کودک را در سنین ۱۸ و ۲۴ ماهگی ببینند و با او حرف بزنند.
همچنین اطلاعاتی که پدر و مادرها درباره سابقه خانوادگی ابتلا به این اختلال و نحوه رشد و رفتار کودک به پزشک می دهند برای تشخیص قطعی بسیار کمک کننده است. معمولا پزشک سوالاتی از این دست از والدین می پرسد:
پاسخ درست به این قبیل سوالات به پزشک جهت تشخیص دقیق تر اختلال اوتیسم، بسیار کمک می کند. چنان چه در بررسی های صورت گرفته، مشخص شد که مشکلی وجود ندارد، ارزیابی پایان می گیرد ولی در صورتی که مشاهده مشکل، نیاز است که کودک برای انجام آزمایشات مختلف توسط متخصص های دیگر نیز ویزیت گردد.
در صورتی که نیاز باشد از کودک آزمایشات دیگری نیز گرفته شود، سایر متخصصان همچون متخصص اطفال، پاتولوژیت، گفتار درمان، کار درمانگر و متخصص اعصاب باید حضور داشته باشند.
این بررسی ها به این دلیل صورت می گیرد تا میزان توانایی های مهارت های زبانی، سطح شناختی کودک و انجام کارهای روزمره همچون غذاخوردن، لباس پوشیدن و... مشخص گردد.
زمانی می توان اختلاف اوتیسم را در کودکان تشخیص قطعی داد که در زمینه های زیر با مشکلاتی مواجه باشد:
اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم مشکلاتی در زمینه ایجاد ارتباط با دیگران، درک علائم اجتماعی، برقراری تماس چشمی دارند.
این کودکان معمولا دیرتر از سایر کودکان مهارت های گفتاری را به دست می آورند و همچنین برای انجام مهارت های ماهیچه ای جهت انجام فعالیت هایی همچون ورزش، کشیدن نقاشی و نوشتن با چالش مواجه هستند.
در رفتار کودکان اوتیسمی اغلب حرکات نوسانی بدن و تکرار عبارات دیده می شود. آن ها وابستگی بسیاری نیز به روال ثابت دارند و هرگونه تغییرات در عادات، ناراحتی و خشم آن ها را در پی دارد. همچنین کودکان اوتیسمی معمولا به موضوعات خاصی دقت و تمرکز زیادی نشان می دهند.
اوتیسم از جمله اختلالاتی است که طیف وسیعی داشته و روش های درمان آن وابسته به نیازهای هر شخص است. در برخی افراد نیاز است که روش های درمانی به کار گرفته شود تا گفتار، رفتار و سایر مشکلات آن ها رفع شود. روش های درمانی به طور کلی در گروه های زیر طبقه بندی می شوند:
درمان اولیه این اختلال معمولا شامل چند حوزه رفتاری، برقراری ارتباط، انسجام حسی و توسعه مهارت های اجتماعی است. برای درمان بهتر نیاز است که پدر و مادرها، معلمین و متخصصان آموزشی و پزشکان با یکدیگر همکاری داشته باشند.
این روش در محیط های آموزشی و کلینیک ها به کار گرفته می شود تا کودکان رفتارهای مثبت را آموخته و رفتارهای منفی را انجام ندهند. ABA باعث تقویت و بهبود سایر مهارت های شخصی می شود و در موقعیت های مختلف از روش های مختلف استفاده می گردد که عبارت اند از.
در این روش، دروس ساده و حمایت های مثبت به کار می رود.
استفاده از این روش، تقویت انگیزه جهت آموزش و برقراری ارتباط را به دنبال دارد.
استفاده از این روش برای کودکان کمتر از ۵ سال نتایج بسیار خوبی دارد.
این روش بر بهبود مهارت های گفتاری تمرکز دارد.
در این روش، جهت آموزش مهارت های روزمره همچون پوشیدن لباس از علائم بصری مانند کارت های دارای عکس به کار گرفته می شود. حتما باید اطلاعات به بخش های کوچکتر تقسیم گردند تا کودک به آسانی آن ها را بیاموزد.
در این روش، نمادها جایگزین کارت های عکس دار شده اند و کودک می آموزد که پرسش هایی را مطرح کند و با کمک این نمادها با دیگران ارتباط بگیرد.
این روش درمانی به کودکان می آموزد که چگونه مهارت های روزمره همچون لباس پوشیدن، غذا خوردن و... را بیاموزند و با دیگران بتوانند ارتباط بگیرند تا مستقل شوند.
بسیاری از این کودکان حساسیت بالایی نسبت به شنیدن صدا و لمس شدن دارند. این روش درمانی به آن ها کمک کرده تا بیاموزند چگونه به اطلاعات حسی واکنش دهند.
استفاده از داروها به کودکان کمک می کند که فعالیت های مرتبط با درمان های رفتاری و گفتاری را بهتر انجام دهند. معمولا جهت رفع اضطراب، اختلالات توجه، بیش فعالی و افسردگی داروهایی به کودک داده می شود.
همچنین مشخص شده که اغلب کودکان اوتیسمی در برخی از ویتامین ها و مواد معدنی دچار کمبود هستند، اگرچه این کمبود ها عامل ایجاد این اختلال محسوب نمی شوند ولی تحقیقات مختلف اثبات کرده اند که مصرف مکمل های تغذیه ای، علائم این اختلال را کاهش می دهد.
از جمله این مکمل ها می توان به ویتامین B و منیزیم اشاره کرد. در مواردی نیز دیده شده که آلرژن ها باعث تشدید علائم این اختلال می شوند، حذف این گونه مواد تاثیر زیادی بر بهبود علائم اوتیسم دارد.
تاکنون هیچ روش درمانی قطعی برای این اختلال کشف نشده است ولی اغلب پزشکان برای رفع مشکلات جانبی آن ها همچون افسردگی، تشنج، اختلالات خواب و مشکلات توجه داروهایی را تجویز می کنند. چنان چه درمان های دارویی با درمان های رفتاری ترکیب شوند، نتیجه بهتری به دست می آید. از جمله داروهای تجویزی می توان ریسپریدون، مهار کننده های باز جذب سروتونین (SSRIs)، داروهای ضد اضطراب و داروهای محرک را نام برد.
استفاده از این روش های درمانی باعث بهبود یادگیری و مهارت های ارتباطی در مبتلایان به اختلال اوتیسم می شود. از جمله این درمان ها می توان موسیقی درمانی، حیوان درمانی مثل اسب سواری را نام برد.
پزشکان برای افراد مبتلا به اختلال اوتیسم، استفاده ار رژیم غذایی خاصی را پیشنهاد نمی کنند. اما نیاز است که رژیم غذایی مناسبی در اختیار آن ها قرار گیرد. اغلب کودکان اوتیسمی نسبت به غذایی که می خورند، حساسیت بالایی دارند و مشخص شده که حذف گلوتن و کازئین از رژیم غذایی آن ها موجب بهبود علائم این اختلال می شود.
این کودکان معمولا دارای اختلالاتی در زمینه غذا خوردن هستند مانند مشکل بلع و هضم، حساسیت به آلرژن ها، مقاومت در برابر خوردن غذا.
طبق نتایج تحقیقات صورت گرفته مشخص شده که مصرف مکمل ها، باعث تقویت و بهبود علائم این اختلال می شود. به عنوان مثال:
مصرف اسیدهای چرب همچون امگا 3 و امگا 6 ، موجب توسعه مغز و سیستم ایمنی شخص می شود. برای تامین امگا 3 مورد نیاز بدن باید غذاهای دریایی را مصرف کرد. هم چنین خوردن گوشت، تخم مرغ، لبنیات و روغن های گیاهی موجب رفع نیاز اشخاص به امگا 6 می گردد.
باکتری های مفید به عمل هضم، کنترل تورم و التهاب کمک می کنند. محل زندگی این باکتری ها دستگاه گوارش بوده، هر چند با مصرف مکمل های پروبیوتیکی نیز می توان این میکروب های مفید را به دست آورد.
کودکان مبتلا به اوتیسم به دلیل حساسیت بالایی که در مصرف غذاها دارند اغلب از مقادیر کمی از ویتامین ها و مواد معدنی برخوردار هستند. استفاده از این مکمل ها موجب تعادل در سیستم بدنی کودک شده و مواد مغذی مورد نیاز آن ها را نیز تامین می کند.
علم پزشکی تاکنون علت دقیق ابتلا به این اختلال را کشف نکرده است اما نقش ژنتیک و توارث ژنی در ابتلا به این اختلال پررنگ است. هم چنین کارشناسان احتمال می دهند در صورتی که در دوران بارداری، مادر در معرض مواد شیمیایی خاصی قرار گیرد، نوزاد ممکن است به این اختلال دچار شود. اگرچه پیشگیری از ابتلا شدن کودک به اختلال اوتیسم امکان پذیر نیست ولی تغییر سبک زندگی موجب کاهش خطر ابتلا می شود.
زندگی سالم: برای داشتن یک زندگی سالم حتما باید مادر نسبت به انجام چکاب های ماهانه، مصرف رژیم غذایی، حرکات ورزشی، مراقبت های قبل از زایمان و مصرف ویتامین ها حساسیت لازم را داشته و پیگیر باشد.
عدم مصرف دارو در زمان بارداری: مادران در دوران بارداری باید قبل از خوردن داروها به ویژه داروهای ضد تشنج با پزشک متخصص مشورت کنند.
عدم مصرف الکل: مصرف الکل در دوران بارداری نباید صورت گیرد و اثرات بسیار مخربی بر سلامتی جنین دارد.
درمان مشکلات سلامتی: چنان چه شخصی به بیماری های سلیاک یا فنیل کتونوری ابتلا دارد، باید به توصیه های پزشک جهت کنترل آن ها عمل کند.
انجام واکسیناسیون: تزریق واکسن سرخچه (سرخک آلمانی) قبل از حاملگی باید صورت گیرد و انجام این کار باعث پیشگیری از ابتلا به اوتیسم مرتبط با سرخچه می شود.
ابتلا به اختلال اوتیسم معمولا در سنین کودکی و قبل از ۵ سالگی تشخیص داده می شود. والدین اغلب با دیدن علائم هشدار دهنده همچون عدم برقراری تماس چشمی، انجام حرکات تکراری و مباحث حسی کودک را برای ارزیابی دقیق تر نزد متخصص اطفال می برند. در صورتی که شخص بزرگسال به تازگی متوجه این اختلال شده است احتمال دارد که در ابتدا فقط علائم خفیفی داشته که شناسایی درست صورت نگرفته است.
گروهی از بزرگسالان با مشاهده اختلال اوتیسم در یکی از اعضا خانواده به دنبال تشخیص این اختلال در خود می گردند و تعدادی دیگر نیز زمانی که برای بیماری دیگری مراجعه می کنند از ابتلای خود به این وضعیت آگاه می شوند.
اغلب تشخیص این اختلال در افراد بزرگسال به سختی انجام می گیرد، به دلیل اینکه آزمایش و آزمون خود ارزیابی برای آن ها وجود نداشته و هم چنین بزرگسالان می توانند به راحتی علائم خود را کنترل کنند.
طبق گزارش منتشر شده در سال ۲۰۱۸ از مرکز کنترل و پیش گیری، میزان شیوع اختلال اوتیسم در بین کودکان آمریکایی، از هر ۵۹ تولد، یک کودک مبتلا اعلام شد.
میزان مبتلایان در کل جهان به گفته سازمان جهانی بهداشت از هر ۱۶۰ نفر تولد، یک کودک است. در ایران نیز میزان فراوانی افراد اوتیسمی، از هر ۱۵۰ تولد یک مورد گفته شده است.
طیف اوتیسم چیست؟