آموزش و تربیت کودکان دارای اختلال بیش فعالی نسبت به دیگر بچه ها سختر بوده و نیاز است که پدر و مادرها خلاقیت و نوآوری بیشتری در روش های تربیتی خود به کار ببرند.
به طور کلی کودکان از نظر سختی تربیت به دو گروه تقسیم می شوند: گروه نخست کودکانی هستند که تربیت آنها سخت است و گروه دوم کودکانی اند که تربیت آنها نسبت به سایر بچه ها سختر است.
برخی از والدین در اغلب مواقع بیان می کنند که یکی از فرزندان آن ها نسبت به بقیه رفتار درستی نداشته و حتی باعث آزار اطرافیان نیز می شود و نمی دانند برای تربیت و آموزش او چه کاری باید انجام دهند.
کودکان دارای مهارت، استعداد و سلایق مختلف و متنوعی بوده و رفتارهای مختلفی نیز بروز می دهند. اینکه بدانیم چرا تربیت یک کودک نسبت به سایرین سخت تر است چندان اهمیتی ندارد و مهم طرز برخورد والدین با این مسئله است. در این مقاله به مسائل مرتبط با تربیت و آموزش کودکانی که دارای اختلال بیش فعالی و یا سایر مشکلات هستند، پرداخته شده است.
تربیت و آموزش برخی از کودکان، نیازمند صرف زمان و انرژی فراوان والدین آن ها است. در صورتی که پدر و مادرها مایل هستند که تمام فرزندان آنها به موفقیت برسند اما دارای کودکانی هستند که تربیت و آموزش آن ها نسبت به بقیه بچه ها سخت تر است حتما باید در زمینه فرزند پروری تلاش بیشتری داشته باشند.
آموزش کودکانی که دارای اختلال بیش فعالی هستند برای پدر و مادرها و همچنین معلمان به منزله یک چالش بزرگ است. به دلیل اینکه این کودکان در مقایسه با سایر بچه ها از مشکلاتی مانند عدم توجه و تمرکز و بیش فعالی نیز رنج می برند.
برای بهبود کودکانی که اختلال بیش فعالی دارند و همچنین با مشکلات ضعف در توجه مواجه هستند، باید ۴ جنبه درمانی در نظر گرفته شود:
عدم توجه و انجام حرکات بیش فعالی برخی از کودکان، موجب بروز رفتار تکانشی آن ها می شود. از دیگر دلایل بروز رفتارهای نا مناسب این کودکان می توان مصرف داروهای درمان کننده آلرژی و همچنین نا امیدی کودکان از درمان را نام برد. این عوامل سبب می شوند که آموزش آن ها نسبت به سایر کودکان دشوار گردد.
والدین حتما باید نسبت به اینکه چه عاملی باعث بروز رفتار نامناسب کودک شده، آگاهی کسب کنند و در طول دوره تربیت و آموزش این قبیل کودکان باید صبر و شکیبایی بیشتری از خود نشان دهند.
زمانی که کودکان بیش فعال رفتار نا مطلوبی را بروز می دهند بهتر است که دخالت والدین در زمان مناسب صورت گیرد تا سریع تر این کودکان آرام شوند.
به طور مثال بهتر است زمانی که مادر یک کودک بیش فعال، رفتاری مبنی بر این اختلال از فرزند خود دید، در زمان مناسب وارد عمل شود. او باید با مشاهده رفتار هیجان زده و بیش فعال کودک به او بگوید: امروز رفتار نا مناسب و هیجان زده ای داشتی اما بهتر است که دیگر آرام شوی. تا به این لحظه زمان خودت را به خوبی سپری کردی و من دوست ندارم دچار مشکل شوی. پس بهتره چند دقیقه با هم وقت بگذارنیم. دوست دارم الان برایت یک قصه تعریف کنم و تو بهتره با کشیدن چند نفس عمیق خودت را آرام کنی.
چنان چه مادر تا وقتی که رفتار کودک، غیر قابل کنترل شود صبر کند، به سختی می تواند او را آرام کند. در این شرایط نیاز است که مادر خونسرد بوده تا کودک سریع تر آرام شود.
عصبانیت و فریاد زدن بر سر کودک موجب می شود که رفتارهای بدتری را بروز دهد. در این روش مادر نباید با حرف زدن به او بگوید که آرام شود، بلکه بهتر است در کنار فرزند خود بماند و با کمک تعریف داستان سبب شود کودک از انجام حرکات و رفتارهای نامناسب منصرف گردد.
گروهی از کودکان نیز زمانی آرام می گردند که موسیقی ملایم و یا داستان صوتی بشنوند و یا تلویزیون تماشا کنند. مادر می تواند از این روش در زمانی که کودک دچار هیجان زیادی شد، استفاده کند و کودک نیز می آموزد که با کنترل رفتار خود می تواند یک باز خورد خوب کسب کند. این تکنیک برای بسیاری از کودکان موثر است.
ثبات رفتاری پدر و مادر ها باعث آموزش و تربیت بهتر کودکان بیش فعال می شود. این کودکان برای اینکه بتوانند یک رفتار خوب بروز دهند نیازمند ساختار صحیح رفتاری هستند.
والدین حتما باید برنامه ای تنظیم کنند که در آن ساعات و نحوه امور روزانه کودک بیش فعال ذکر شده باشد. به طور مثال زمان بیداری از خواب، غذا خوردن، انجام فعالیت های مدرسه، انجام بازی، دیدن تلویزیون و ....
برای تاثیر گذاری بهتر این برنامه ها نیاز است که نکاتی رعایت شود:
والدین نباید از اختلال کودک به عنوان بهانه ای برای بروز رفتار نامناسب استفاده کنند. بروز چنین رفتارهایی باعث می شود کودک بیاموزد، می تواند از مشکل خود به عنوان بهانه جهت انجام یک فعالیت و یا عدم اصلاح رفتار نامناسب در طول زندگی بهره ببرد.
ممکن است با تکرار چنین رفتارهایی کودک بیش فعال نیز بگوید: امروز رفتار خوبی نداشتم به دلیل اینکه یادم رفت دارو بخورم.
کودکی که از یک ناتوانی رنج می برد بهتر است بداند که پشتکار و دقت عمل باعث کمرنگ شدن این ضعف می شود. جهت آموزش کودکان بیش فعال به یک برنامه خاص و دقت و انرژی فراوان احتیاج است و عذر و بهانه باعث بهبود در تربیت آنها نخواهد شد.
توجه به این نکته ضروری است که استفاده از روش دارو درمانی به تنهایی باعث درمان کودکان بیش فعال نخواهد شد و پدر و مادرها بهتر است نحوه تربیت و آموزش صحیح این کودکان را بیاموزند.
در ادامه چند روش مناسب برای رفتار با کودکان بیش فعال را ذکر می کنیم:
در برخی مواقع والدین از کودکان خود انتظارات، باورها نا مناسب داشته و حتی قضاوت های نابه‌جایی نیز انجام می دهند این قبیل رفتارها موجب می شود که در روابط بین آنها مشکلاتی ایجاد گردد.
حتما باید پدر و مادرها دیدگاه خود را نسبت به کودکان بیش فعال تغییر داده و شناخت بیشتری از آن ها پیدا کنند. و همچنین نیاز است که والدین بدانند بروز رفتارهای خاص کودک ناشی از این اختلال بوده و این قبیل رفتارها عمدی نیست.
این کودکان معمولا دارای استعداد و توانایی های خاصی هستند و قادرند با آموزش و تربیت درست به موفقیت های زیادی دست پیدا کنند.
برقراری ارتباط درست بین پدر و مادر و فرزند باعث می شود، بسیاری از مشکلات و اختلافات به راحتی حل گردند و در روابط آنها خللی به وجود نیاید. برای رسیدن به این مرحله توجه به این نکات ضروری است:
در صورتی که والدین به ویژگی های مثبت فرزند خود توجه کنند باعث می شود که کودک نیز به قوانین تعیین شده برای موفقیت اهمیت بیشتری دهند. تحسین کردن یکی از راه های مناسب جهت آموزش رفتار مطلوب به کودک است. چنانچه در زمان تحسین کودک، توصیه های زیر را به کار گرفته شود، تاثیر زیادی جهت تربیت او خواهد داشت.
یکی از مشکلات کودکان بیش فعال، ناتوانی در کنترل حواس است و نیاز دارند که در زمان انجام رفتار یا فعالیت خاص، به تمرکز حواس خود بپردازند.
برای آموزش این مرحله، استفاده از پیشنهادات زیر کمک کننده هستند:
والدین به شدت مایل هستند که کودک توانایی مراقبت و کنترل رفتار خود را داشته باشد. برای تاثیر بهتر بر کودکان بیش فعال نیاز است که والدین مانند یک مدیر موثر رفتار کرده و بتوانند فردی که سطح خود کنترلی پایین تری دارد را اداره کنند. بهتر است رابطه و تعامل والدین و کودک شکل ثابت و قابل پیش بینی داشته باشد.
برای آموزش این مرحله استفاده از موارد زیر کمک کننده هستند:
طبق تحقیقات انجام گرفته مشخص شده که بین تشدید علائم بیش فعالی و رژیم غذایی رابطه ای وجود دارد. در این مورد بهتر است خانواده ها به نکات زیر توجه کنند:
بسیاری از والدین نسبت به آموزش و انتخاب شیوه های درست تربیتی با چالش رو به رو هستند. وقتی آنها وارد گروه های حمایتی می شوند با دیگر خانواده ها که فرزند بیش فعال دارند، آشنا شده و ضمن اشتراک تجربیات، احساس همدردی بیشتری نیز احساس می کنند.
به تازگی نیز کتابی با عنوان "آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه" توسط مجتبی نیازی نوشته گردید که مطالعه آن برای خانواده هایی که کودک بیش فعال دارند، معلمان و مشاوران مفید خواهد بود.
آموزش کودکان بیش فعال