درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو

بیش فعالی دارای انواع مختلف است که روش های درمان آنها نیز مختلف است، در این مقاله ابتدا توضیحی درباره بیش فعالی ارائه می دهیم، انواع بیش فعالی را نام برده و در نهایت به روش درمان بدون داروی آن می پردازیم.

شاید شما نیز با شنیدن کلمه بیش فعال یاد کودک پر جنب و جوش فامیل تان بیفتید اما لزوما هر جنب و جوشی نشانه از بیش فعالی کودک نیست.

زمانی که کودک بیش فعال دارای میزان فعالیت بالا و تمرکز پائین است، نمی تواند در آموزش، یادگیری و کسب مهارت های مختلف موفق شود.

حتی در مواردی دیده شده که والدین به بحث درمان بیش فعالی در کودکی توجه جدی نشان نمی دهند که این روند در نوجوانی و جوانی زمینه ترک تحصیل او را نیز فراهم می کند.

بخاطر همین والدین به کوچکترین علائم برای تشخیص و شناسایی کودک بیش فعال و بحث درمان او نیز برای پیشگیری از عواقب این اختلال در آینده بایستی توجه داشته باشند.

بروز رفتارهای ضد اجتماعی مثل استعمال مواد مخدر در سن نوجوانی، ناامیدی‌، افسردگی، نقص در یادگیری از جمله عواقب بی توجهی به بحث درمان است.

اولین سوالی که به ذهن خانواده ها خطور می کند اینست که:

• تشخیص بیش فعالی در چه سنی دقیق تر است؟
• علائم بیش فعالی چگونه هستند؟

سن تشخیص بیش فعالی

احتمال ابتلا به بیش فعالی در تمام سنین وجود دارد. حتی در نوزادان نیز ابتلا به بیش فعالی دیده شده است اما به طور معمول این اختلال در سنین قبل از ۷ سالگی رخ می دهد.

مهمترین نشانه این بیماری، نداشتن تمرکز و بی توجهی به اطراف است. در اکثر موارد کودک مبتلا به بیش فعالی در زمان آموزش و در پروسه یادگیری در مدارس قابل تشخیص هستند.

تشخیص در زمان مناسب و درمان در آن بازه طلایی، باعث سرعت روند درمانی و کاهش عواقب آن می شود.

والدین نقش بسیار مهمی در تشخیص و شناسایی هر نوع اختلال دارند و می توانند با درمان به موقع باعث رشد و شخصیت کودک گردند.

علائم اختلال بیش فعالی

عدم تمرکز کافی، بی توجهی به اطراف، انجام فعالیت های بسیار، جنب و جوش فراوان و در مواردی پرخاشگری با تکانه های ساده از علائم، نشانه های بسیار شایع بیش فعالی هستند. یکی از موارد مهم علائم بیش فعالی در کودکان، حرکات تکانشی در آنها است، در این حالت کودک به دلیل انرژی زیادی که دارد، بدون عاقبت اندیشی دست به هر کار خطرناکی می زند.

گاهی والدین با دیدن علائمی همچون خیال بافی کودک، عدم تمرکز کافی، کم حوصلگی کودک برای انجام تمارین مدرسه نگران شده و تصور می کنند که کودکشان دچار اختلال بیش فعالی است. در حالیکه این حالت ها برای تمام کودکان امری عادی و روزمره است.

نشانه های اختلال بیش فعالی در دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است. نداشتن نظم، کم توجهی به اطراف، ضعف در آموزش مهارت از نشانه های این اختلال در دختران به شمار می روند. اما پسران درگیر بیش فعالی دارای رفتارهایی مانند پرخاشگری، حرکات بدون منطق و... هستند. به طور کلی تحرک زیاد، عدم توجه و رفتارهای تکانه ای از علائم اصلی این بیماری محسوب می شود.

اما نکته مهم این است که بیش فعالی و اختلالات حسی دارای رفتارهای یکسان اما ریشه های متفاوت هستند به همین دلیل پیشنهاد می کنیم پس از مطالعه این مطلب مقاله تفاوت های بیش فعالی و اختلالات حسی را نیز مطالعه بفرمائید تا بصورت کامل تفاوت این دو موضوع برایتان مشخص شود.

• مشکل در توجه 
• انجام فعالیت به شکل بیش از حد (بیش فعالی)
• انجام حرکات بدون فکر کردن به آنها (حرکت های تکانشی)

​علائم بیش فعالی در دوران نوزادی

1. نوزاد اغلب در حال گریه هستند.
2. به سختی آرام می شوند.
3. به حد کافی خواب ندارد.
4. نوزاد در زمان های مختلف، اشتهای متفاوت دارد. گاهی پر اشتها و گاهی اصلاً غذا نمی خورد.

علائم بیش فعالی در سن ۲ تا ۵ سالگی

1. حوصله کمی دارد و به بازی های فکری مثل پازل علاقه نشان نمی دهد.
2. توانایی انجام کارهای مختلف را ندارد.
3. نظم در انجام کارهای شخصی دیده نمی شود.
4. به کارهای خطرناک دست می زند و احتیاط را رعایت نمی کند.

علائم بیش فعالی در دوره پیش دبستان

1. کودک در این مقطع سنی به شدت بی قرار است و نمی تواند در جایی آرام بگیرد. حتی توانایی آرام نشستن بر روی صندلی به مدت ۲۰ دقیقه را نیز ندارد.
2. کنجکاوی زیادی در سایر زمینه ها بروز می دهد.
3. بد اخلاقی و بد قلقی می کند.
4. با تاخیر گفتار مواجه است.
5. در کارهای ظریف مانند بستن بند کفش و دکمه لباس با مشکل مواجه است.

علائم بیش فعالی در دوران دبستان

1. گاه رفتار مضحک از خود بروز می دهد.
2. به آزار هم کلاسی ها می پردازد.
3. نسبت به محرک های محیطی سریع عکس العمل نشان می دهد.
4. رفتار خشن و پرخاشگری از کودک دیده می شود.
5. نسبت به دستور معلم بی توجهی می کند.
6. توان توجه مداوم را ندارد.
7. حواسش به اطراف جلب می شود.
8. بیشتر وسایل خود را در مکان های مختلف جا می گذارد.
9. نسبت به درخواست های خود صبر ندارد.
10.  دارای هیجانات پایداری نبوده و خشم در رفتار او دیده می شود.
11.  زیاد تکان می خورد.
12.  فعالیت زیادی دارد.
13.  نمی تواند دستورات آموزگار را درست انجام دهد.
14. جنب و جوش زیادی دارد.
15.  تغییر زیادی در خلق و خویش دیده می شود.
16.  در انجام تکالیف مدرسه نظم و دقت کافی ندارد.
17.  زیاد حرف می زند.
18.  نمی تواند یکنواخت بنویسد، به شکلی که کلمات روی صفحه به شکل رقصان دیده می شوند.
19.  ضعف در پیدا کردن جهت و تشخیص زمان دارد.
20.  در درک فضایی دچار ضعف است.

درمان اختلال بیش فعالی

درمان بیش فعالی از کودکی به کودک دیگر متفاوت است به همین دلیل برای درمان اختلال بیش فعالی حتما قبل از هرچیزی با متخصصین این امر مشورت های لازم را انجام دهید.

موسسه فرزندان برتر با تجربه سال ها فعالیت در زمینه درمان بیش فعالی کودکان بدون دارو به شما توصیه می کند که حتما ابتدا از روش های بازی درمانی و قصه درمانی (روش های درمان بدون دارو) آغاز بکنند که هم روش های کم هزینه تری هستند، هم در درمان دقت بیشتر و تاثیرات فراوانی دارند. 

درمان اختلال بیش فعالی بدون دارو یکی از روش های درمان با اثرگذاری طولانی مدت تر نسبت به باقی روش های درمانی مخصوصا دارویی هستند.

در این قسمت چند نکته مهم در ارتباط با بیش فعالی را به خانواده های محترم توضیح می دهیم:

• مهمترین نکته در بحث درمان، داشتن اطلاعات کافی درمورد این اختلال است. والدین و معلمان نقش اساسی در درمان کودک دارند. برای بالا بودن آگاهی، کتاب ها، مقالات زیادی در این زمینه تدوین شده است. مشاوره با متخصص کودک و نوجوان نیز بسیار کمک کننده خواهد بود. 
• برای برقراری ارتباط بهتر با کودک، والدین و معلمان باید به تدوین برنامه های خاصی بپردازند. این برنامه ها کمک فراوانی به تعلیم و تربیت درست کودک خواهد کرد.
• رابطه منظم والدین با معلمان جهت تبادل گزارشات، کارها و فعالیت هایی که کودک بیش فعال انجام می دهد ضروری است.
• از دیگر کارهایی که باعث بهبود روند درمانی کودک می شود این است که والدین محیط مناسبی در منزل فراهم کنند. محیط مناسب زمانی فراهم می شود که مهمانی ها و تلفن هایی که ضروری نیستند، کاهش یابد. تلویزیون تاثیر منفی بر روند درمانی کودک دارد، برای بهتر شدن این پروسه درمانی توصیه می شود  که تماشای تلویزیون برای کودک کم گردد.
• تعیین برنامه زمانی برای کارهایی که کودک انجام دهد، روش دیگری است که باعث بهبود روند درمانی می شود. کودک باید در این زمان مشخص تعیین شده به انجام کارهایی مانند غذاخوردن، خواب، انجام بازی و ... بپردازد.

تفاوت بیش فعالی و اوتیسم

بررسی تفاوت بیش فعالی و اوتیسم از چند حیطه قابل بررسی هست. بررسی علمی و اجتماعی تفاوت این دو اختلال از مهم ترین اتفاقات ممکن است. اگر بخواهیم تفاوت اوتیسم با بیش فعالی یا سایر اختلالات را بررسی کنیم، باید از تاثیرات عاطفی و اجتماعی آن آگاه باشیم.

بیش فعالی، اختلالی بیولوژیکی است که در آن کودک به سختی قادر به توجه، تمرکز و آرام نشستن است. اما اوتیسم، گستره‌ای از مشکلات توسعه عصبی است که چالش‌هایی در زمینه مهارت‌های اجتماعی، برقراری ارتباطات و تفکر برای فرد مبتلا به وجود می‌آورد. رفتارهای تکراری هم بخشی از طیف اوتیسم هستند.

در بیماری اوتیسم کودکان مبتلا، هیجانات را درک نمی کنند. به طور مثال زمانیکه اطرافیان کودک مبتلا به اوتیسم، از رفتار او عصبی می شوند، توانایی تشخیص حالت چهره و حتی عصبی شدن آنان را ندارد. در صورتیکه کودک بیش فعال به دلیل نداشتن تمرکز و کم توجهی که ذکر کردیم قادر به درک هیجانات هستند ولی نمی تواند با محیط اطراف خود را منطبق کند.

کودکان بیش فعالی قواعد اجتماعی را به خوبی درک نمی کنند پس نمی توانند عکس العمل های مناسبی در زمان مناسب از خود نمایش دهند، این دلیل عمده تنهایی بیماران مبتلا به بیش فعالی در جامعه است. با ادامه دریافت واکنش های منفی از محیط، کودک بیش فعال احساس می کند که به اندازه کافی خوب نیست و اعتماد به نفس و انگیزه فرد او هر روز بیش از روز قبل، کاهش می یابد.

اصلی‌ترین مشکل افراد دچار اوتیسم وجود مشکل در برقراری ارتباطات، درک الزامات اجتماعی و انجام کارها و عادت‌های تکراری در بین آن هاست. بسیاری از کودکان اوتیسمی در دوست‌ یابی و برقراری ارتباطات اجتماعی و فهم ارتباطات اجتماعی مشکل دارند.

ما در مطلب دیگری در همین وب سایت ما به بررسی تفاوت کامل بیش فعالی و اوتیسم پرداخته ایم.

ارتباط متخصصین کودک و نوجوان

علاوه بر روش های درمانی که توسط پزشک و با تجویز دارو انجام می گیرد، والدین باید با استفاده از روش های تربیتی و آموزشی مناسب مقداری از این انرژی فراوانی که کودک دارد را در مسیر درست تخلیه کنند.

برای درمان اختلال بیش فعالی، اقدام به خود درمانی کاری خطرناک بوده و حتما باید علائم و نشانه های این اختلال جدی گرفته شود. والدین باید همواره برای بهتر شدن روند درمانی با مشاوره تلفنی یا مراجعه حضوری به مراکز مشاوره با متخصصین کودک و نوجوان در ارتباط باشند.

شیوع بیش فعالی

به طور کلی از هر ۱۰۰ کودک، 5 نفر از آنها دچار اختلال بیش فعالی است از طرفی میزان شیوع اختلال بیش فعالی در بین پسران سه برابر بیشتر از دختران است. به گفته پزشکان و محققان در مغز کودکان مبتلا به این اختلال به میزان کافی از هورمون خاصی به نام میانجی های عصبی ترشح نمی شود، هورمونی که کنترل رفتار کودک را برعهده دارد.

انواع بیش فعالی

بیش فعالی دارای انواع مختلفی هست که هر نوع دارای طیف خاصی هست در این مقاله ما سعی می کنیم تمام انواع مختلف بیش فعالی را پوشش دهیم.

بیش فعالی دارای ویژگی های مشخصی مثل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز، بروز اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی است در این قسمت ما بیش فعالی را براساس این ویژگی ها دسته بندی می کنیم.

اختلال اول: نوع بدون دقت و توجه

در گونه اول که کودک فقط در توجه و تمرکز مشکل دارد. فرد قادر نیست بر روی فعالیتی که بر عهده او گذاشته ‌اند، تمرکز نماید. 

کودک مبتلا به بیش فعالی نوع بی توجهی، دائما در حال رویا است و در مدرسه نیز به دلیل نداشتن تمرکز کافی با مشکلات مواجه است. این کودکان علاقه چندانی به تکالیف مدرسه و کارهایی مانند آن که به تمرکز نیاز دارند، ندارند.

کودکان بیش فعال در این گروه اغلب:

• توجه کافی به جزئیات امور نمی کنند.
• قادر نیستند که بر بازی ها و فعالیت ها تمرکز نمایند.
• در پایان رساندن تمارین و تکالیف مدرسه ضعف دارند و نمی توانند آنها را به پایان برسانند.
• قادر به انجام دادن تکالیف و یا کاری که بر عهده گرفته اند، نیستند.
• در اغلب موارد فراموش می کنند که کتاب ها و وسایل خود را کجا گذاشته اند.

اختلال دوم: نوع تکانشی - بیش فعالی

در این گروه از افراد مبتلا به بیش فعالی، فعالیت بسیار زیاد فرد دیده می شود. فعالیت و کارهایی که این افراد انجام می دهند اغلب بدون تفکر است. فعالیت بیش از حد یکی از بارزترین نشانه های بیش فعالی به شمار می رود. گاهی با رشد کودک و افزایش سن، سطح بیش فعالی کم می شود.

شاید شما نیز دیده باشید که یک کودک بیش فعال به شکل ناگهانی در خیابان شروع به دویدن کند، بدون اینکه به اطراف خود دقت کند. کودکان بیش فعال این اعمال را بدون فکر و ایده مشخص انجام می دهند.

در کودکانی که مبتلا به بیش فعالی از نوع پرتحرکی هستند، به شدت ناآرام اند. از دیگر علائم آنها این است که نمی توانند به مدت طولانی در یک جا بمانند و باید مدام در حال حرکت باشند. کودک مبتلا به این نوع اختلال در مدرسه نظم کلاس را برهم زده و قادر نیست بر روی صندلی ثابت بنشیند.

ویژگی کودکانی که دچار این عارضه هستند به این شکل است:

• ناآرامی و بی قراری
• دویدن از یک سمت به سمت دیگر در اغلب اوقات و یا بالا رفتن از جایی
• پریدن از روی صندلی بدون اجازه والدین
• قادر نبودن به انجام بازی در حالت سکوت
• حرف زدن بیش از حد
• صبور نبودن برای گرفتن نوبت خود در کارها و بازی ها
• بدون اجازه وارد بازی بقیه شدن و بر هم زدن آن
• پریدن در صحبت دیگران

اختلال سوم: اختلال نوع ترکیبی

نوع ترکیبی که کودک دارای اختلال، هم پرتحرک است و هم مشکل توجه و تمرکز دارد، این اختلال در کودکان دبستانی و در پسرها سه تا پنج برابر شایع تر از دختران است و بیشتر در پسران اول خانواده مشاهده می شود.

افراد مبتلا به این نوع اختلال، فعالیت بسیار زیادی دارند و تمام کار ها و اعمال خود را بدون فکر انجام می دهند، درواقع علائم افراد این نوع بیش فعالی ترکیبی از دو نوع قبل است.

مشکل در توجه، بیش فعال بودن و عدم کنترل تکانش های حرکتی از علائم بارز این گروه محسوب می شود. در مواردی نیز دیده می شود که کودک توجهی به اطراف نداشته و فعالیت های زیادی انجام می دهد.

متاسفانه این رفتارها باعث ایجاد مشکلات برای کودک در محیط منزل، مدرسه و ارتباط با دوستان می گردد. افسردگی، اضطراب و عدم اعتماد به نفس در بیشتر کودکان دچار اختلال بیش فعالی دیده می شود.

اختلال چهارم: بیش فعالی در نوزادی

معمولا اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می شود. کودکان مبتلا در دوره شیرخواری اکثرا پرتحرک هستند و دست ها و پاهای خود را زیاد حرکت می دهند؛ کم خواب، کم غذا هستند و زیاد گریه می کنند.

تشخیص اختلال بیش فعالی در کودک

والدین با مشاهده علائم این اختلال حتما باید کودک را به نزد پزشک متخصص برده تا ویزیت گردد. تنها راه قطعی تشخیص نظر و ارزیابی پزشک است.

والدین باید به دو نکته زیر توجه کنند:

• مبنای تشخیص درست اختلال بیش فعالی در کودک پزشک است نه نظر دیگران
• کودکی که دارای این اختلال است، دارای توانایی های دیگر نیز است.

رفتار در منزل کودک بیش فعال

1. فعالیت و جنب و جوش زیاد دیده می شود.
2. توجهی به صحبت های والدین ندارد.
3. قادر نیست یک فعالیت را به پایان برساند.
4. به مخالفت با والدین می پردازد.
5. به شدت بی نظم است.
6. به سرعت آشفته می گردد.
7. حساسیت چندانی نسبت به درد ندارد.
8. به شدت رفتار غیر قابل پیش بینی دارد.
9. دارای خودباوری زیادی نیست.
10.  نسبت به هر رفتاری سریع واکنش نشان می دهد و طالب برتری نسبت به همسالان خود است.
11.  علاقه به کارهای خطرناک دارد.
12.  نمی تواند از قوانین و مقررات تبعیت کند.
13.  ضعف در پیروی از دستورات دارد.

لزوم استفاده از روش های غیر دارویی برای درمان بیش فعالی

زمانی که والدین از اختلال بیش فعالی کودک خود اطلاع پیدا می کنند، علاوه بر بیماری کودک از عوارض جانبی داروهای تجویزی نیز نگران می شوند.

 طبق گزارشاتی که سازمان نظارت بر دارو و مواد غذایی  (FAD) منتشر کردند، تعدادی از داروهای بیش فعالی مانند ریتالین، کنسرتا، آدرال و استراترا عوارضی همچون حمله قلبی و مشکلات این چنینی خواهند داشت.

سکته قلبی، افزایش فشار خون و تپش قلب و نا رسایی آن از جمله عوارضی هستند که برای داروهای بیش فعالی اعلام شده اند. در این مقاله سعی شده به روش های درمانی بدون دارو بیش فعالی اشاره گردد تا نگرانی والدین کاهش یابد.

راهنمایی هایی برای والدین

• والدین می توانند برای کمک به این عارضه وقتی که کودک یک کار را درست انجام داد به او کادو دهند. صحبت درباره توانایی ها و استعدادهای کودک در اعتماد به نفس او تاثیر بسیاری دارد. او برای استفاده از استعدادها باید تشویق گردد.
• والدین باید در هنگام حرف زدن با کودک از جملات و عبارات ساده و واضح استفاده کنند. صبر، پشتکار و مثبت اندیشی لازمه ی این امر است. در زمان درخواست باید کاملاً واضح به او گفت نیاز است چه کارهایی انجام دهد.
• استفاده کردن از شیوه هایی برای کنترل رفتار ضروری است. والدین می توانند از برنامه هایی همچون تنظیم جدول برای انجام فعالیت های کودک، بی توجهی به رفتارهای نامطلوب کودک، تهیه کادو برای تشویق و .... بهره ببرند.
• تعامل والدین با مدرسه باعث تنظیم برنامه درست تعلیم و تربیت می شود.

راهنمایی هایی برای معلمان

معلمان حتما باید آگاهی داشته باشند که چه کاری برای دانش آموز مشکل است. به طور مثال ممکن است که کودک مبتلا به بیش فعالی توانایی انجام کار خاصی نداشته باشد در حالی که سایر دانش آموزان به راحتی آن را انجام می دهند. هر دانش آموز به کمک خاصی نیازمند است.

• معلم باید سعی کند که نحوه استفاده از کتاب، تکالیف های روزانه را به دانش آموزان بگوید. آموزش مهارت ها و روش های یادگیری به دانش آموزان و همچنین دادن کادو برای تشویق از جمله مواردی است که در روند بهبودی بسیار کمک کننده خواهد بود.
• کمک کردن به دانش آموز برای انجام فعالیت های بدنی بر روند درمان بسیار اثر مثبت خواهد داشت.
• والدین و معلمان مدرسه می توانند، با همکاری هم یک برنامه تربیتی تنظیم کنند تا متناسب با نیازها کودک فعالیت کند.
• برای انجام امور و فعالیت ها، ابتکار به خرج دادن می تواند موثر باشد. معلم باید از دانش آموزان توقع بالا داشته ولی لازمه ی این امر صبر است.

علت بیش فعالی

در اغلب موارد عارضه بیش فعالی بدون دلیل خاصی رخ می دهد. نقش ژنتیک و عوامل زیستی در بروز آن بی تردید است. تغذیه نیز تاثیر موثری بر این بیماری دارد، تحقیقات مختلفی نقش مثبت اسیدهای چرب و برخی از بیماری ها در روند درمانی این بیماری اثبات کرده اند.

کودکان درگیر بیش فعالی در قسمت هایی از مغز که مسئول توجه و تمرکز هستند، دچار آسیب جزئی هستند. تحقیقات تاثیر مصرف سیگار و الکل در زمان بارداری مادر تایید کرده اند. استرس و اضطراب در مادر باردار سبب افزایش این احتمال در کودک خواهد شد‌.

 از دیگر عوامل ایجاد اختلال بیش فعالی به مسمومیت با سرب، غذاهای کنسروی و آماده حاوی مواد مصنوعی و افزودنی های خوراکی هستند، می توان اشاره کرد.

 برای اینکه پزشک نظر قطعی درباره ابتلا کودک به بیش فعالی بدهد نیاز است حتما گزارشات ۶ ماهه از علائم و فعالیت های کودک در منزل و مدرسه داشته باشد.

در سنین کمتر از دو یا سه سال به دلیل اینکه کودک در مکان هایی که به نشستن و تمرکز زیاد نیاز دارند، حضور ندارد. اغلب اوقات این اختلال تشخیص داده نمی شود.

 توجه به این نکته ضروری است که بیش فعالی با کم توجهی یا عدم تمرکز متفاوت هستند. در اغلب موارد افراد از این دو اختلال رنج می برند.

درمان بیش فعالی در منزل

استرس و التهاب های هیجانی در منزل بر روند درمانی کودک اثر منفی دارد. چنانچه کودک در محیطی پر از اتفاقات منفی و استرس زا زندگی کند تاثیر بسیار بدی بر او خواهد داشت. والدین تاثیر مستقیم در درمان کودک دارند. از جمله کمک های روحی و روانی که در منزل می توان فراهم کرد، آماده کردن غذای سالم، فراهم کردن زمینه برای تمارین و فعالیت هایی همچون کتاب خواندن، دیدن فیلم های کودک و ... می توان نام برد.

تاثیر تمرین ورزشی در درمان بیش فعالی

محققان ثابت کرده اند که با روزی نیم ساعت ورزش در محیط و فضای سبز، می توان باعث بهبود درمان بیش فعالی کودکان شد. ورزش نه تنها هیچ عوارضی ندارد بلکه تاثیر بسیار مثبتی نیز بر روح و روان فرد می گذارد.

 ورزش و فعالیت هایی با تحرک مناسب سبب ترشح هورمون های دوپامین، نور اپی نفرین و سرتونین می شوند. ترشح این هورمون ها باعث افزایش تمرکز و توجه در کودک خواهد شد.

همانطور که می دانید، داروهایی که برای درمان بیش فعالی کودکان تجویز می شود نیز با تاثیر ترشح این هورمون ها، اثرگذار هستند. ورزش نیز با این عملکرد اثر مثبت می گذارد ولی هیچ عوارضی ندارد.

اهمیت خواب در روند درمانی بیش فعالی

در صورتیکه کودک دارای خواب منظم باشد، بهبودی سریعتری در او حاصل می شود. مشکل در خواب شبانه در بیشتر کودکان مبتلا دیده می شود.

 یکی از عوارض داروهای شیمیایی، تاثیر منفی بر خواب کودک است. با تغییر نحوه مصرف زیر نظر پزشک مشکل خواب بهتر خواهد شد.

مشکل در خواب در بین این کودکان شایع است، برای کاهش آن روش های زیر موثر خواهند بود:

• تنظیم درست زمان خواب کودک
• والدین باید حتما کاری کنند که کودک در زمانی که تنظیم نشده، نخوابند.
• در زمان تعیین شده برای خواب کودک، وسایلی مانند تلویزیون، کامپیوتر و ... باید یک ساعت قبل خاموش گردند.
• والدین نباید اجازه دهند که کودک در زمان نزدیک خواب فعالیت بدنی زیادی داشته باشند. این کار سبب شده که کودک دیرتر به خواب برود.

تاثیر خواب بر اختلال بیش فعالی

تحقیقات بسیاری نقش تغذیه بر بهبود این اختلال را ثابت کرده اند. حفظ فاصله زمانی حدودا ۳ ساعته باعث می شود که تحریک پذیری کودک کاهش یافته و تمرکز او بهتر گردد.

• پروتئین و قندها

والدین باید در تمام وعده ها و حتی میان وعده ها از پروتئین و قندهای پیچیده در غذای کودک بیش فعال استفاده کنند. مصرف این مواد غذایی تاثیر مثبت بر درمان بیش فعالی دارند.

• بررسی سطح آهن، منیزیم در خون کودک

در بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی، مشخص شد که میزان این املاح در بدن آنان کم است. افزایش میزان این املاح معدنی کمک فراوانی به کنترل این عارضه می کند. تحقیقات نقش مثبت آهن در درمان بیش فعالی را به اثبات رسانده اند، حتی دیده شده مانند داروهای درمانی برای بیماری اثر می کند.

• اضافه کردن اسیدهای چرب، امگا 3 به رژیم غذایی فرد

تحقیقات زیادی تاثیر عالی امگا 3 را در کم کردن حرکات تکانشی فراوان کودک بیش فعال اثبات کرده اند. از منابع امگا 3 به ماهی قزل آلا، ماهی تن، ساردین، تخم مرغ و لبنیات می توان اشاره کرد.

رفتار درمانی برای کودک اختلال بیش فعالی

رفتار درمانی شیوه ای است که در روند بهبودی بیش فعالی نقش بسیار زیادی دارد. میزان موفقیت این روش به حدی است که حتی ممکن است جایگزین داروهای تجویزی گردد.

به تقویت رفتار خوب کودک با دادن پاداش و کم کردن رفتارهای ناشایست او با محدود کردن و نشان دادن نتیجه کار، رفتار درمانی گفته می شود.

سه اصل رویکرد رفتار درمانی بر اساس نظر آکادمی کودکان آمریکا شامل موارد زیر هستند‌:

• هدف های واضح تعیین کردن:

باید برای کودک هدف هایی تعیین گردد که مشخص و واضح هستند. به عنوان مثال انجام تکالیف درسی در نیم ساعت یا بازی با دوستان کودک در زمان خاصی.

پاداش و جریمه:

باید برای هر کار مثبتی که کودک انجام می دهد، پاداشی تعیین گردد و در صورت انجام ندادن درست هدف تعیین شده می توان او را جریمه کرد.

زمانی که از روش پاداش و جریمه به درستی استفاده شود، تداوم آن باعث شکل گیری رفتارهای مناسب در کوک خواهد شد.

 والدین نیازی نیست که کاملاً درباره این اختلال آگاهی داشته باشند. مشورت با یک درمانگر شناختی- رفتاری باعث بهبود رفتار کودک خواهد شد. درمانگر رفتاری- شناختی به روش های کارآمد توجه دارد. این متخصص برای شکل دهی به رفتار کودک یک برنامه پاداش و جریمه مخصوص می نویسد. این برنامه کمک فراوانی به شکل دهی رفتار مناسب کودک می کند.

لازمه درمان کودکان بیش فعال صبر است. زیرا کودکان دارای این اختلال، رفتار بسیار غیر قابل پیش بینی دارند.

گاهی والدین به این نتیجه می رسند که رفتار درمانی و آموزش هایی مانند آن بر کنترل علائم  و رفتار کودک بی تاثیر است. شاید بازدهی این آموزش ها در کودک بیش فعال کمتر از سایر کودکان باشد اما با ادامه مسیر درمانی تاثیر بسیار زیاد آن دیده خواهد شد.

آموزش های مهارت های اجتماعی

در معاشرت های اجتماعی، کودک که اختلال عدم توجه دارد رفتارهای خاصی انجام می دهد. این رفتارها گاهی واکنش اطرافیان را در بر دارد، به طور مثال دعوا در حین بازی با دوستان، مانع شدن از بازی با وسایل مشترک و ... از جمله این رفتارها است که گاه توسط اطرافیان تنبیه می شوند. تنبیه سبب کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس کودک می گردد.

 کودک دارای اختلال بیش فعالی بسیار پرانرژی است. اولین مهارتی که باید به این کودکان آموزش داده شود، مهارت های اجتماعی است. درمانگر متخصص معمولاً به آموزش های اجتماعی می پردازد. روش آموزش به این شکل است که کودکان باید رفتارهای مناسب که درمانگر نشان می دهد را تکرار نمایند.

مهارت های اجتماعی معمولاً دو شکل هستند:

• مهارت درک متقابل:

 در این آموزش ها کودک یاد می گیرد فردی حرکت A را انجام داد، استفاده از عکس العمل B نیاز است.

• انتقال به اجتماع:

در گروه بعدی این مهارت ها، باید این آموزش ها به اجتماع منتقل شوند. کودکان بیش فعال فاقد قدرت هماهنگ کردن قوانین در محیط های متفاوت هستند. به عنوان مثال وقتی کودک یاد گرفت که با اتفاقات خاص در مدرسه چگونه کنار بیاید، اما در خانه یا محیط مشابه قادر نیست هماهنگی برقرار کند.

والدین حتما باید از رفتار درمانی اطلاع کافی کسب کنند و ادامه برنامه بیش فعالی در منزل ضروری است. تکرار در قدرت رسانی کودک بیش فعال تاثیر زیادی دارد. والدین می توانند با فراهم کردن موقعیت های قابل پیش بینی مانع فراموشی آموزه های کودک شوند.

ایمن کردن منزل

حرکات تکانشی و ناخودآگاه کودکان مبتلا به بیش فعالی باعث بروز حوادث زیادی برای آنها می شود. برای بهبود روند درمانی، والدین باید محیط منزل را امن سازند. به طور مثال حتماً وسایل شکستنی از دسترس کودک دور گردد، حفاظ مناسب برای پنجره ها و درب ها تهیه شود. قرار دادن فرش و کفپوش مناسب در منزل به خصوص اتاق کودک ضروری است.

• کنترل

کنترل به معنی بررسی فعالیت های کودک است تا مشخص گردد که طبق برنامه های تعیین شده عمل می کند. شامل سه دسته هستند:

1. کنترل پیشایندی- (آموزش)

والدین باید برای کاهش خطرات احتمالی به کودک از قبل آموزش دهند. یعنی کودک باید کاملاً متوجه عواقب رعایت نکردن نکات خطرات احتمالی گردد. به طور مثال، آموزش نحوه عبور از خیابان ها، آموزش پوست گرفتن میوه و ... از جمله این آموزش های مهم به شمار می روند.

2. کنترل فرآیندی

این قسمت از کنترل باید در زمان انجام فعالیت ها صورت بگیرد. کودک بیش فعال دارای حرکات تکانشی بسیاری است. والدین باید در زمان انجام آنها کودک را متوجه اشتباه خود کنند. به طور مثال زمانی که والدین می بینند کودک، دوست و هم بازی خود را کتک می زند، حتما باید برای این رفتارش تذکر دهند تا درباره اشتباه بودن کارش کودک آگاه شود.

3. کنترل پسایندی

معمولاً این مرحله به شکل تشویق و یا تغییر بعد از انجام فعالیت های کودک شکل می گیرد. مثلا اگر کودک در بازی وسایلش را با دوستان خود به اشتراک گذاشت، والدین می توانند از او تشکر کنند. تشویق کودک باعث تکرار این قبیل رفتارها کودک خواهد شد.

 تنبیه نیز راهکاری است که باید در زبان مشاهده رفتار ناشایست کودک انجام گیرد. تنبیه نباید به شکل بدنی صورت گیرد بلکه باید به شکلی باشد که باعث حذف رفتار نامناسب کودک گردد.

 به طور مثال اگر قبل از حضور در مهمانی کودک رفتار مناسب را آموزش دید (کنترل پیشایندی) و در صورت تذکر برای اشتباهی که انجام داد (کنترل فرآیندی) همچنان آن رفتار را تکرار می کند، والدین می توانند مهمانی را ترک کرده و یا یک محرک دوست داشتنی کودک را از او بگیرند (کنترل پسایندی).

• حل مسئله

آموزش مهارت حل مسئله برای تمام کودکان به خصوص کودک بیش فعال ضروری است. مهارت حل مسئله از آن جهت برای کودک بیش فعال اهمیت بیشتری دارد که زمان مشاهده یک مشکل به خود یا دیگران آسیب می زنند.

 آموزش این مهارت توسط والدین یا درمانگر اتفاق می افتد. مشاوره با روان شناس یا درمانگر زمانی ضرورت دارد که والدین علم کافی برای آموزش مهارت حل مسئله به فرزند بیش فعال خود را ندارند. به طور مثال می توان کودک را در محیط های مدرسه، پارک و... گذاشت و درباره آن مکان و مشکلات اجتماعی برای او صحبت کنند. در نهایت باید آموزش نحوه حل آن مشکل را شرح داد.

 می توان از کودک سوال کرد. چنان چه در مدرسه و یا مکان مشابه دوستت به زور یک وسیله را از تو بخواهد، چه کار می کنی؟

اکثر کودکان با اعتماد به نفس کم جواب می دهند، گریه می کنم ولی جواب کودک بیش فعال این است که او را به زمین می زنم یا فحش می دهم.

برای آموزش درست به کودک در مواجهه با این مسئله در موقعیت های مشابه باید گفت که، وسیله مال من است، زمانی که این کار تکرار شد باید از معلم یا بزرگترها کمک خواست.

• پرورش حواس پنچ گانه

کودک دارای اختلال بیش فعالی معمولا دارای ضعف حسی هست. یکی از راه هایی که باعث می شود تمرکز کودک افزایش یابد این است که حواس پنجگانه او تقویت گردد. این تمرینات کمک به درمان کودک می کنند و توجه کودک را به محیط اطراف بیشتر می کنند.

استفاده از الگوهای رنگی یا مکعب های چوبی کمک به تقویت حس بینایی می کند. کودک می تواند با استفاده از اینها، سازه ای بسازد.

 والدین می توانند برای تقویت حس شنوایی کودک به او دستورات شنیداری متنوعی بدهند. به طور مثال می توان گفت ماشین زرد را به زیر میز قرمز بگذار... برای پردازش شنیداری پیشنهاد می شود که این دستورات چندین بار تکرار شوند.

می توان چشم بند بر روی چشمان کودک قرار داد و غذاهای مختلف برای او آورد تا نوع غذا و مزه ی آن را حدس بزند. این تمرین کمک به تقویت حس بویایی یا چشایی کودک می کند. بازی لمس اشیا با چشمان بسته برای تقویت حس لامسه بسیار موثر است.

• تنظیم نور

برای کاهش حرکات تکانش کودک باید نورهای سفید مانند لامپ های مهتابی در معرض دید کودک قرار نگیرند. این نورهای سفید باعث افزایش سطح هیجان کودک شده و او را بی قرار می کند.

• برنامه غذایی

باید به کودک بیش فعال مواد غذایی و خوراکی هایی حاوی مواد نگه دارنده یا کافئین داده نشود. کنسرو، نوشابه‌، شکلات، شیر کاکائو و ... از جمله خوراکی های مضر برای این کودکان است.

• ورزش

برای درمان اختلال بیش فعالی نباید از تاثیر ورزش و تحرک غافل شد. تخلیه کودک زمانی که ورزش و تحرک داشته باشد، باعث شده که انرژی زیاد او تا حدی تخلیه گردد و با کاهش حرکات تکانشی نیز روبه رو خواهد شد.

بهترین ورزش برای کودک بیش فعال، ورزشی است که همزمان هر دو نیمکره مغز او را درگیر کند. شنا و دوچرخه سواری از جمله این ورزش ها هستند. صخره نوردی و کوه نوردی نیز باعث افزایش هماهنگی مغز با بدن شده و سرعت درمان افزایش می دهند.

• خود گویی

کودک مبتلا به بیش فعالی حواس پرت و فراموشکار است. برای حل این مشکل والدین می توانند دستورات و جملات را تکرار کنند. این کار باعث افزایش تمرکز بر دستورات می شود.

به طور مثال اگر از کودک خواسته شد لیوان را بیاورد، والدین به او تذکر دهند در طول مسیر کلمه لیوان را تکرار نماید تا فراموش نکند. برای افزایش حرف شنوی کودک، انتخاب جملات کوتاه ، واضح و شفاف بسیار کمک کننده هستند.

• درمان بیش فعالی با نوروفیدبگ

نوروفیدبگ روشی است که در آن فعالیت های مغزی فرد ثبت شده سپس با استفاده از دستگاه الکترو آنسو فالو گرام دیده می شود. بهبود نیز از طریق فرآیند خود تنظیمی انجام می گردد.

 این شیوه جایگزین روش های دارویی برای درمان بیش فعالی است. برای کاهش دردهای مزمن، آسم، بیماری های قلبی، فشار خون بالا، بی اختیاری ادرار و مدفوع و... کاربرد دارد.

بسته به نوع درمان الکترودهای خاصی به نقاط گوناگون بدن منتقل می شود و نحوه کارکرد آن قسمت گزارش می گردد. این روش باعث می شود که فرد از کارکرد جسم خود آگاه شود، سپس با استفاده از فرآیند خود تنظیمی و به کمک تکنیک های نرم افزاری و سخت افزاری به درمان خود کمک می کند.

• روش مدیتیشن و تمرکز حواس

مدیتیشن روشی است که باعث جمع شدن حواس فرد می گردد و با نفس های عمیقی که فرد می کشد، خویشتنداری او افزایش می یابد. این روش باعث کاهش علائم بیش فعالی می شود. در تحقیقی که به بررسی تاثیر مدیتیشن بر اختلال بیش فعالی صورت گرفت گزارش شد، در خانواده هایی که والدین و کودک دچار اختلال هستند، به مدت ۸ هفته این تمرین را انجام دادند، کودک علائم کمتری بروز داد.

توصیه های آخر به والدین

• حتماً باید والدین آگاهی خود را نسبت به این اختلال افزایش دهند. عدم آگاهی درست این بیماری سبب رفتارهای نامناسب با کودک شده که روند درمان را با مشکل مواجه می کند.
• افراد خانواده باید توجیه شوند که کودک عمدا رفتارهای خاصی را انجام نداده و این رفتارها نتیجه این اختلال هستند.
• والدین باید قوانین منزل را به طور خلاصه و کوتاه برای کودک توضیح دهند تا او بتواند آنها را به درستی به اتمام برساند.
• از جمله توصیه هایی که پزشک به خانواده ها می کنند می توان به شرکت دادن کودک در کارهای هنری، ورزشی، انتظار معقول از کودک داشتن و ارتباط چشمی با کودک و رعایت برنامه منظم خواب و غذا اشاره کرد.
• نکته ای که والدین باید در نظر بگیرند این است که کودکان دارای اختلال بیش فعالی به سختی می توانند با تغییرات کنار بیایند. به طور مثال تغییر محل زندگی کودک باید با آمادگی ذهنی او صورت گیرد.
• نشستن در کلاس های طولانی و خرید از فروشگاه های بزرگ اثر منفی بر سیستم عصبی کودک داشته و باعث افزایش علائم بیش فعالی می شود.

درمان بیش فعالی در کودکان بدون دارو

تاثیر ورزش بر بیش فعالی

‌یکی از روش ها جهت آزاد کردن انرژی درونی کودکان بیش فعال، ورزش بوده و استفاده از آن در کنار مصرف دارو و رفتار درمانی موجب بهبود علائم این اختلال می ‌شود.

محتوای تاثیر ورزش بر بیش فعالی

• ورزش و بهبود اختلال بیش فعالی
• سریع ترین درمان بیش فعالی
• تحقیقی در زمینه ورزش
• ورزش های موثر
• ورزش های کم تاثیر
• سایر فواید ورزش ها
• ورزش های رزمی
• ژیمناستیک
• بازی های مناسب
• کلاسهای مناسب
• بازخورد خانواده ها درباره این مقاله
• مقالات مرتبط با بیش فعالی

ورزش و بهبود اختلال بیش فعالی

بیقراری یکی از ویژگی های اصلی کودکان بیش فعال است. این کودکان قادر نیستند به مدت طولانی ساکت یک جا بنشینند و بر روی صندلی مدام وول می‌خورند.  فعالیت های ورزشی علاوه بر آزاد کردن انرژی درونی کودک بیش فعال ،سبب بهبود علائمی مانند عدم توجه، حرکات تکانشی و مهارت های ارتباطی نیز می‌ شود .

 به گفته پزشکان ورزش هایی مانند دوچرخه سواری، شنا و فوتبال برای این کودکان مبتلا به بیش فعالی بسیار مفید است. تاثیر ورزش برای کودکان بیش فعال نسبت به کودکان سالم بسیار بیشتر بوده به دلیل اینکه انرژی آنان را کم کرده و باعث کنترل حرکات آنها نیز می ‌شود.

 البته توجه به این نکته نیز ضروری است که نباید از انجام فعالیت های ورزشی انتظار درمان سریع اختلال بیش فعالی را داشت و نتیجه‌ گیری به تعداد، تکرار و بقا فعالیت های ورزشی بستگی دارد.

سریع ترین درمان بیش فعالی

یکی از سوالات اساسی در درمان بیش فعالی از طرف خانواده ها بحث انتخاب سریع ترین روش درمانی بیش فعالی است، اما واقعا پاسخ به این سوال به عوامل بسیاری وابسته است.

• نوع بیش فعالی در کودک
• مقدار بیش فعالی در کودک
• نوع بروز بیش فعالی در کودک
• نوع تغذیه کودک در کودک بیش فعال
• محیط کودک بیش فعال

و بسیاری مولفه دیگر بر درمان بیش فعالی کودک تاثیرات فراوانی خواهند داشت، اما از نظر ما روش سریع درمان بیش فعالی به همان نسبت بازگشت سریعی هم خواهد داشت.

روش های درمان بیش فعالی مخصوصا روش های غیر دارویی نیازمند زمان، صبر و استمرار هستند.

برای مثال همزمان با کاردرمانی کودک بیش فعال در مراکز درمانی، باقی درمان نیز بایستی در منزل روی کودک انجام پذیرد و خانواده ها نیز بایستی لیستی از باید و نبایدها را در ارتباط با استمرار درمان در فضای خارج مراکز درمانی رعایت کنند.

تحقیقی در زمینه ورزش

در یک مطالعه به بررسی کودکان مبتلا به بیش فعالی با بازه سنی ۵ تا ۱۲ سال، که به مدت ۴۰ دقیقه در هفته در ۵ نوبت فعالیت فشرده ورزشی انجام دادند، پرداخته شد که مشاهده شد علائم این اختلال کاهش یافت.

طبق مطالعات صورت گرفته، مشخص شد که فعالیت های ورزشی سبب خارج شدن انرژی فراوان کودک شده و آنها را کمتر آزار می ‌دهد، هم چنین با تاثیر گذاری بر بدن نیز علائم اختلال را کم می‌کند.

از جمله مشکلات افراد مبتلا به بیش فعالی، بروز احساس خشم همراه با انرژی کم، انگیزه و کارایی پایین را می ‌توان نام برد.

انجام فعالیت های ورزشی، استرس فرد را کم کرده و روحیه او را افزایش می‌ دهند که باعث کمک به درمان این افراد نیز می ‌شود .

پزشکان بیان کردند زمانی که یک فرد بیش فعال ورزش ‌کند، بعد از انجام این فعالیت ها احساس  خوشایندی در او ایجاد شده و برای انجام کار ها انگیزه بیشتری گرفته و حتی احساس سردر گمی آنها نیز کاهش می ‌یابد.

کودک بیش فعال نمی ‌تواند ساکت در یک مکان بنشیند و حتما باید انرژی او قبل از شروع کلاس درس تخلیه شود، برای این کار کودک می ‌تواند قبل از حضور در کلاس، چند بار طول حیاط را بدود .

به طور کلی برای این کودکان باید برنامه ای تدوین شود که از فعالیت هایی تشکیل شده باشد که تاثیری بر عضلات شخص بگذارند مانند پریدن.

والدین برای انرژی بالای کودک بیش فعال می‌ توانند آن ها را به زمین های بزرگ برده تا ورزش های مورد علاقه خود را انجام دهند همچنین قرار دادن برنامه روزانه پیاده روی بعد از مدرسه تاثیر بسیار مثبتی بر روحیه آن ها دارد.

طبق مطالعات صورت گرفته در یکی از دانشگاه های محیط زیست مشخص شد که حضور انسان در فضای سبز تاثیر بسیار مثبتی بر رفتار داشته و حتی در موارد بسیاری باعث بهبود علائم بیش فعالی نیز می ‌شود.

والدین باید مسئولیت هایی در خانه به کودک بیش فعال بدهند تا انرژی اضافی او تخلیه گردد. چنانچه معلمان و والدین برای موفقیت های کودک در انجام مسئولیت ها هدایایی اختصاص دهند، کودک تشویق شده و این رفتار ها را تکرار می ‌کند .

استفاده از رژیم غذایی مناسب در کنار ورزش، اهمیت بسیاری دارد و باید والدین و مسئولان مربوطه برای حفظ سلامت همه کودکان به خصوص افراد مبتلا به بیش فعالی به آن توجه ویژه کنند.

 حتما باید مصرف پروتئین در برنامه غذایی کودکان بیش فعال لحاظ شده و از مواد غذایی که قند بالایی داشته مانند نوشابه، کیک، بیسکوییت و پفک و چیبس خودداری گردد.

بعضی از مواد غذایی میزان تحریک پذیری این کودکان را افزایش داده و باید کمتر مصرف شوند مانند کاکائو، قهوه، نسکافه، نوشیدنی های مصنوعی و تنقلات.

کوهنوردی از جمله ورزش های مفید برای کودکان بیش فعال محسوب شده که حتی نقش درمانی نیز دارد. در یک مطالعه که بر روی تاثیر ورزش کوهنوردی بر بیش فعالی در مجله ارگوپراکسیس منتشر شد، بیان شد که این ورزش باعث رفع نیاز به تحرک کودک بیش فعال شده و همچنین باعث هدایت او به سمت تحرک های کنترل شده و برنامه ریزی نیز می گردد.

طبق نتایج این پژوهش، ورزش کوهنوردی باعث افزایش تمرکز حواس، توجه به جزئیات و اعتماد به سایرین می شود. از این رو توصیه می شود که کودکان بیش فعال بیشتر به کوهنوردی رفته تا نه تنها از نظر فیزیکی بهبود یابند بلکه از نظر روانی و احساسی نیز تحول پیدا کنند.

طبق نظر کارشناسان چنانچه ورزش کوهنوردی با فعالیت های دیگر همراه باشد، اثر بهتری دارد. به طور مثال والدین می توانند در کیف کودک بیش فعال کارت هایی که دارای شماره هستند، قرار دهند و از او بخواهند تا آنها را با یکدیگر جمع نماید.

کودکان بیش فعال در بیشتر مواقع به دلیل عدم موفقیت در انجام کارها، اعتماد به نفس و عزت به نفس کافی ندارند و انجام این بازی در کوهنوردی به آنها کمک می کند تا از این موفقیت خود خوشحال شوند.

ورزش های موثر بر کنترل علائم بیش فعالی

آن دسته از ورزش ها تاثیر بیشتری بر علائم بیش فعالی دارند بیشتر درگیر فعالیت دوندگی هستند.

فعالیت هایی که با دوندگی در ارتباط هستند برای تخلیه انرژی روزانه کودکان بیش فعال بسیار مناسب هستند.

ورزش هایی مانند بسکتبال، فوتبال، کاراته، شنا، والیبال، دوچرخه سواری، کوهنوردی همگی از جمله این ورزش ها هستند.

البته ورزش های ذهنی که نیاز به تمرکز در کودکان را تقویت می کند، می تواند تاثیرات ذهنی مفیدی داشته باشند ورزش هایی مانند شطرنج، تخته نرد، منچ، مارپله، دست چین (قوانین این بازی، در انتهای مطلب توضیح داده شده است) همگی از بازی های تمرکزی و کم هیجانی مفید هستند.

ورزش های کم تاثیر در کاهش علائم بیش فعالی

ورزش هایی که فعالیت های دوندگی و تمرکزی در آنها کمتر دیده می شود ورزش های کم تاثیری بر بیش فعالی هستند.

ورزش هایی مانند بیسبال، وزنه برداری، بولینگ، بدنسازی، پینگ پونگ از جمله ورزش هایی هستند که در زمان انجام آنها شخص بسیار می ایستد و تاثیر زیادی بر کاهش علائم بیش فعالی نداشته و حتی انجام آنها نیز برای کودک سخت نیز هست.

سایر فواید ورزش ها بر اختلال بیش فعالی

• زمانی که کودک بیش فعال فعالیت زیاد انجام می دهد، میزان سرعت جریان خون در مغز بیشتر شده و سطح اضطراب و خشم نیز کاهش می یابد.
• ورزش سبب تعادل وزن آن ها می شود.
• با انجام فعالیت های ورزشی، هورمون آندروفین در مغز ترشح شده و کودکان پس از ورزش، بسیار پر نشاط و آرام می شوند.
• زمانی که کودکان به ویژه افراد مبتلا به بیش فعالی، مرتب ورزش کنند، رشد ذهنی آن ها افزایش می یابد.

ورزش رزمی که برای بیش فعالی خوب است؟

ورزش های رزمی از آنجایی که دارای فعالیت های حرکتی جنبشی هستند تاثیر فراوانی بر تخلیه انرژی کودکان بیش فعال دارند اما هر نوع ورزش رزمی نیز برای کودکان توصیه نمی شود.

برای مثال جودو ورزشی بسیار پر خطر و چالشی است، خطر مصدومیت در این ورزش بالا بوده و درگیری های فیزیکی نیز عامل تنش فراوانی می تواند باشد.

به همین دلیل برای انتخاب ورزش های رزمی لطفا با درمانگر کودک خود مشورت های لازم را انجام دهید.

ژیمناستیک برای کودکان بیش فعال

ژیمناستیک از ورزش های بسیار توصیه شده برای بیش فعالی کودکان است، هم فعالیت های دوندگی را در خود دارد هم ورزشی تمرکزی است زیرا کودکان حتی با بیشترین آمادگی جسمانی بدون داشتن آمادگی ذهنی نمی توانند در این ورزش پیشرفت کنند.

از آنجایی که حرکات ابتدایی ژیمناستیک می تواند در محیط های آپارتمانی یا حتی فضای سبز پارک ها (البته تا تجهیزات لازم) انجام شود به همین دلیل می تواند جایگزین هدفهمندی برای تخلیه انرژی کودکان به نسبت شیطنت درون خانه باشد.

بازی های مناسب برای کودکان بیش فعال

لزوما ورزش تنها راه کنترل انرژی در کودکان بیش فعال نیست، بازی نیز می تواند تاثیری مشابه بر کودکان داشته باشد.

بسیاری از بازی جایگزینی از ورزش های جنبشی یا تمرکزی برای کودکان هستند.

بالا بلندی، هفت سنگ، زو، گردو شکستم، هوب از جمله این بازی های هستند.

کلاسهای مناسب کودکان بیش فعال کجا هستند؟

بسیاری از خانواده ها از ما می پرسند که کلاس های مناسب کودکان بیش فعال کجا هستند. در ابتدا کودک بیش فعال بایستی تحت درمان قرار بگیرند که کنترل های لازم روی آن ها صورت گیرد تا بتواند حضوری تعاملی در جامعه داشته باشد.

کلاس های مناسب کودکان بیش فعال در صورتی که کودک تحت کنترل نباشد می تواند به کلاس های چند بار مصرف تبدیل شود زیرا مربی یا کودکان دیگر حاضر در آن کلاس ها با او دچار مشکل می شوند و به مرور استمرار حضور در این کلاس ها و بی توجهی به کودک باعث کاهش اعتماد به نفس او می شود.

اما کلاس های مناسب کودکان بیش فعال را می توانید از میان ورزش هایی که در بالا نام بردیم انتخاب کنید.

البته اخیرا خانه های بازی ای در تهران از طرف شهرداری تاسیس شده اند که صرفا بحث بازی در این مراکز دنبال می شود و مجوزها یا فعالیت های لازم برای درمان همراه بازی (کاردرمانی، بازی درمانی) و همچنین آموزش کودکان بیش فعال (تا بدین لحظه) در این مراکز وجود ندارد. به همین دلیل این مراکز صرفا برای بازی و سرگرمی کودکان محیط مناسبی هستند.

---

قواعد بازی بازی دست چین

بازی دست چین می تواند حداقل بین 2 نفر انجام شود، برای هر نفر 5 لیوان با رنگ های مختلف در نظر گرفته می شود.

بازی دارای حداقل 20 کارت است که روی هرکدام از آن ها تصویر 5 شی با رنگ های مشابه لیوان ها قرار دارد.

تصاویر افقی یا عمودی هستند.

بازیکنان با دیدن این کارت ها، سعی می کنند لیوان ها را بصورت افقی یا عمودی با ترتیب رنگی ای که در تصویر می بینند بچینند.

هرکسی که زودتر کارت ها را چیند روی زنگی که در وسط قرار دارد می زند.

تاثیر ورزش بر بیش فعالی

تاثیر کار درمانی در کاهش و بهبود اختلال بیش فعالی

برخی از خانواده ها، یک کودک بیش فعال دارند که والدین نمی دانند جهت تربیت و کمک به درمان آنها چه کاری باید انجام دهند. به همین دلیل در این مقاله به تعدادی از تمرین های کار درمانی اشاره شده تا با استفاده از آنها، والدین به درمان کودک خود کمک کنند.

جدول کاردرمانی

• تمارین کاردرمانی برای کودکان بیش فعال
• تشخیص کودک بیش فعال
• انواع بازی های بیش فعالی
  • بازی نقطه چین
  • بازی ماز
  • پیدا کردن تفاوت های اشکال ظاهراً مشابه
• نادیده گیری بد رفتاری های جزئی
• روش محروم سازی یا منزوی کردن کودک بیش فعال
• استفاده از روش تشویق و پاداش
• سن تشخیص بیش فعالی کودکان
• بازخورد خانواده ها درباره این مقاله
• مقالات مرتبط با بیش فعالی

تمارین کار درمانی برای کودکان بیش فعال

شعار امسال روز جهانی کار درمانی "اطلاع رسانی، الهام بخشی و اثر گذاری" بود. کار درمانی درواقع علمی است که به کمک فعالیت های هدفمند در بیماران دارای آسیب های جسمی باعث کاهش مشکلات شده و کمک به بهبود سلامتی آنها می کند.

بیش فعالی که دارای سه مشخصه فعالیت زیاد، کم توجهی و فعالیت تکانشی است از جمله اختلالاتی است که کاردرمانی جهت بهبود علائم آن می تواند کمک فراوانی کند.

زمانی یک کودک را بیش فعال می گویند که علائم این اختلال قبل از سن هفت سالگی بروز کرده و با مشکلاتی در زمینه های اجتماعی، خانوادگی، تحصیلی در هر دو محیط منزل و مدرسه مواجه باشد.

تشخیص کودک بیش فعال

از جمله ویژگی های کودک بیش فعال می توان به ناتوانی در توجه به جزییات، نداشتن تمرکز در زمان فعالیت و بازی، عدم گوش کردن به دیگران، ناتوانی در پایان رساندن وظایف و مسئولیت ها اشاره کرد. همچنین این کودکان دائماً وسایل بازی خود را گم کرده و بسیار فراموش کار هستند.

کار درمانی برای کودک بیش فعال بر پایه انجام انواع بازی های هدف دار و استفاده از سیستم پاداش و جریمه است.

انواع بازی های بیش فعالی

بازی نقطه چین

در این بازی که به آن نقاشی های نقطه چین با اعداد نیز گفته می شود، کودک باید کف دست غیر غالب خود را روی کاغذ قرار دهد و بعد از بازکردن انگشتان خود، با مداد بر کف دست خود بکشد (توسط دست غالب). در آخر باید به شکل متنوع و نامرتب اعداد ۱ تا ۱۰ را بنویسید، سپس به ترتیب این اعداد را پیدا کند و دور آنها علامت بزند. انجام بازی نقطه چین توسط کودک بیش فعال باعث بهبود توجه انتخابی کودک بیش فعال خواهد شد.

بازی ماز

در این بازی کودک بیش فعال، باید عکس هایی که به شکل پرپیج و نامنظم کشیده را از یک نقطه آغاز و به انتها برساند. برای تاثیر گذاری بیشتر پیشنهاد می شود از عکس های جذاب و با مفهوم استفاده گردد. (مثلاً توپ را به دروازه بزند)

به دلیل اینکه کودک برای انجام این بازی باید عکس ها را با چشم دیده و سپس جهت آن را دنبال کند، توجه و تمرکز او افزایش می یابد و می آموزد که کارها را به انتها برساند. همچنین این بازی به تقویت سیناپس ها و مسیرهای مغزی کمک کرده و باعث افزایش قدرت فکر و تحمل کودک جهت رسیدن به نتیجه می شود.

پیدا کردن تفاوت های اشکال ظاهراً مشابه

در این بازی دو عکس که به ظاهر مشابه هستند ولی در جزئیات تفاوت اندکی دارند، در اختیار کودک قرار داده می شود. کودک باید این تفاوت های جزئی را پیدا کرده و با زدن علامت مشخص نماید. والدین می توانند برای تشویق کودک، زمانی که یک اختلاف را پیدا کرد به او هدیه بدهند.

استفاده از کار درمانی جهت رفع لجبازی کودک بیش فعال

معمولاً لجبازی کودک به دو دلیل اتفاق می افتد:

• کودک به چیزی یا کاری علاقه دارد که پدر و مادر به آن مایل نیستند.
• پدر و مادر به کار یا چیزی مایل هستند که کودک دوست ندارد.

برای رفع رفتارهای نامناسب و بهبود رفتارهای درست کودک بیش فعال که لجباز نیز هست، سه روش نادیده گرفتن، محرومیت دادن و پاداش بسیار کمک کننده اند.

نادیده گیری بد رفتاری های جزئی

از این روش زمانی استفاده می شود که کودک رفتارهایی بروز می دهد که آسیب چندانی به خود یا دیگران نمی زند. رفتارهایی مانند گریه کردن، زدن پا به زمین، نق زدن، فریاد کشیدن و ....

زمانی که والدین با چنین رفتارهایی از سوی کودک مواجه شدند، در گام نخست باید سعی کنند خونسرد باشند و نگذارند کودک با لجبازی بر سر خاسته خود پا فشاری کند و به آن برسد.

 در این روش پدر و مادر باید توجه چندانی نشان ندهند تا به شکل غیر مستقیم کودک بیاموزد، استفاده از لجبازی برای رسیدن به خاسته روش مناسبی نبوده و برای رسیدن به درخواست باید راه بهتری پیدا کند.

نکات این روش برای والدین

• والدین در صورت مواجه با چنین موقعیتی باید محل را ترک کنند.
• سرگرم کردن خود به کار دیگر نیز مفید است.
• والدین باید در این موقعیت به کودک نگاه نکرده و حتی صحبت نکنند.
• تکرار یک جمله نیز کمک کننده است مانند: هر موقع گریه نکردی، بیا بغلم و یا زمانی که گریه ات تمام شد، با هم بازی می کنیم.
• پدر و مادر نباید دلسوزی بی جا انجام دهند و توجه کنند که گریه کردن آسیبی به کسی وارد نمی کند.
• والدین باید همیشه امیدوار باشند.
• در این مسیر نیاز است که پدر و مادر هر دو با یکدیگر هماهنگ باشند و برای رفع رفتارهای نامناسب کودک به هم کمک کنند.

روش محروم سازی یا منزوی کردن کودک بیش فعال

در مواردی کودک بیش فعال، بد رفتاری های زیادی انجام می دهد که روش نادیده گرفتن تاثیر چندانی بر او ندارد. کاربرد این روش در زمان بروز رفتارهایی مانند دعوا، کتک کاری، پرتاب وسایل به سمت دیگران، استفاده از کلمات و حرف های زشت و نامناسب و .... است.

 در این روش کودک به دلیل بروز رفتارهای نامناسب و خطر آفرین برای زمانی کوتاه در یک اتاق تنها می ماند. محروم بودن از توجه دیگران برای کودک بیش فعال حتی برای مدت کوتاه، اصلاً خوشایند نیست.

نکات استفاده از این روش:

• روش منزوی کردن باید برای کودکان بیشتر از سه سال به کار گرفته شود.
• زمانی که کودک در یک اتاق تنها گذاشته می شود، والدین باید مطمئن باشند که امنیت کافی داشته و بیشتر از حد تاریک یا ترسناک نباشد.
• حتماً باید علت محرومیت برای کودک گفته شود.
• مدت زمانی که کودک محروم می شود باید با سن کودک تناسب داشته باشد، به طور مثال برای کودک دو ساله، دو دقیقه و کودک پنج ساله، پنج دقیقه کافی است.
• زمانی که محرومیت کودک به اتمام رسید، والدین نباید درباره آن موضوع حرف بزنند و ادامه دادن قهر، عصبانیت و سرزنش کار درستی نیست.

استفاده از روش تشویق و پاداش

والدین باید رفتارهای رضایت بخش کودک را جدی گرفته و جهت تکرار آنها، کودک را تشویق و تحسین کنند. برای این روش می توان از روش های تشویق کلامی همچون آفرین، باریکلا و... و یا روش های غیر کلامی مانند هدیه، وسایل بازی، خوراکی و... استفاده کرد.

نکات استفاده از این روش:

• والدین باید به شکل واضح از رفتارهای درست کودک حرف بزنند.
• استفاده از مشوق های فیزیکی به شکل مرتب تاثیر فراوانی دارد مانند در آغوش گرفتن، بوسیدن و ....
• زمانی که کودک در حال شروع یا انجام یک رفتار مثبت است، پدر و مادر باید او را تشویق کنند.
• استفاده از روش های تشویقی متنوع بسیار کمک کننده خواهد بود.
• پاداش دادن قبل از شروع یک کار مثبت درست نیست.
• در زمان تشویق کودک باید پاداشی انتخاب شود که برای کودک لذت بخش است.

سن تشخیص بیش فعالی کودکان

طبق نتایج و بررسی های صورت گرفته، در بسیاری از موارد اولین شخصی که نسبت به رفتار کودک دچار شک و تردید شد، یکی از اعضای خانواده بوده است. اما در حدود یک سوم موارد این نگرانی توسط شخصی در محیط مدرسه یا مرکز نگهداری از کودک بیان می شود.

 هم چنین مشخص شده که بیشتر کودکان بیش فعال که این اختلال در آنها به وسیله یک روان پزشک مشخص گردیده کمتر از ۶ سال بودند و گروهی دیگر که تشخیص توسط یک روان شناس صورت گرفت، سن بالاتر از ۶ سال داشتند. روش های تشخیصی خاصی برای کودکان زیر ۶ سال وجود ندارد. به گفته کارشناسان امکان دارد تشخیص هایی که در سن کم اتفاق می افتند بدون بررسی کل اطلاعات موجود باشد.

تاثیر کار درمانی در کاهش و بهبود اختلال بیش فعالی

درمان بیش فعالی کودکان در طب سنتی با داروهای گیاهی

اگر وب سایت فرزندان برتر را تا پیش از این دنبال کرده باشید، موسسه در قسمت های قبلی، کاملا در ارتباط با بیش فعالی، علائم آن، درمان با دارو، درمان بدون دارو، درمان از طریق طب سنتی، تفاوت بیش فعالی و اوتیسم و حیطه های فراوان دیگر محتویاتی مناسب تهیه و در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.

در این مطلب ما بصورت اجمالی سعی می کنیم، درمان بیش فعالی در طب سنتی را توضیح داده و نقطه نظرات افراد مختلف در این باره را ذکر کنیم.

از آنجایی که تخصص مجموعه فرزندان برتر، درمان بیش فعالی کودکان از طریق طب سنتی نیست به همین دلیل هرگونه الگو برداری و اجرای هر نکته ای در این مقاله از طرف خانواده ها بر روی کودکان خود را اکیدا توصیه نمی کند.

این مقالات صرفا جهت بیان و معرفی روش های درمان دیگر بیش فعالی تهیه شده اند فاقد تائیدیه علمی است و تنها روشی بر پایه تجربیات است.

درمان بیش فعالی از طریق طب سنتی

• بیش فعالی چیست
• تفاوت شیطنت و بیش فعالی
• علت بیش فعالی
• درمان بیش فعالی
• درمان بیش فعالی کودکان
• علائم بیش فعالی در کودکان
• رابطه افزایش سن و اختلال بیش فعالی
• شیوع بیش فعالی
• عوارض بیش فعالی کودکان
• انواع بیش فعالی
• نوع بی دقت و بی توجه
• نوع تکانشی - بیش فعالی
• نوع ترکیبی
• نکات درمانی کودک بیش فعال
• بیش فعالی در طب سنتی
• علت بیش فعالی از دیدگاه طب سنتی
• رفع عوارض جسمی و روحی بیش فعالی در طب سنتی
• نکات درمان بیش فعالی در طب سنتی
• توصیه های غذایی طب سنتی برای پیش گیری از بیش فعالی
• درمان بیش فعال از دید دکتر خیر‌اندیش
• داروی گیاهی برای بیش فعالی کودک
• درمان بیش فعالی با طب چینی
• درمان بیش فعالی با طب سوزنی
• نظرات کاربران درباره این مطلب
• مقالات مرتبط با بیش فعالی

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی اختلالی است که با بی دقتی، فعالیت زیاد، حرکات تکانشی، عدم کنترل رفتار و عدم عاقبت اندیشی در انجام فعالیت ها همراه است. این اختلال در بین کودکان در حال گسترش است از هر 20 کودک بیش فعال 3 کودک مبتلا به بیش فعالی است که احتمال این اختلال در بین پسران 3 برابر بیشتر از دختران تخمین زده شده است.

اگر این اولین مقاله حوزه بیش فعالی از موسسه فرزندان برتر است که مطالعه می کنید، مطلب بیش فعالی چیست را نیز در لیست مقالات خواندنی قرار دهید تا با بیش فعالی بیشتر آشنا شوید.

تفاوت شیطنت و بیش فعالی

تعداد زیادی از والدین از شیطنت زیاد کودک خود شاکی هستند و فکر می کنند کودک آنها دچار اختلال بیش فعالی شده است. توجه به این نکته ضروری است که تفاوت زیادی بین بیش فعالی و اختلال های حسی و شیطنت کودک وجود دارد.

میزان تحرک کودک بیش فعال بسیار زیاد است و نمی توانند سکون داشته باشد و دائماً در حال خرابکاری هستند.

عدم توانایی در یادگیری، مشکلات عصبی، افسردگی، فعالیت های زیاد حرکتی، ناتوانی در تمرکز و انجام حرکات تکانه ای بدون تفکر قبلی، پر حرفی، فراموشکاری، تمایل به کارهای خطرناک و ... از علائم دیگر کودک بیش فعال محسوب می شوند.

ورود به مقطع دبستان، مشکلات کودک بیش فعال را بصورت تصاعدی افزایش می دهد بصورتی که در کلاس و در زمان انجام تکالیف درسی، تمرکز و توجه لازم به معلم را ندارد و با بلند شدن های متوالی از صندلی باعث برهم زدن تمرکز سایر همکلاسی ها نیز می شود.

علت بیش فعالی

حوادث دوران بارداری، استرس، وزن کم نوزاد، اتفاقات یا ویروس های دوران بارداری یا زمان زایمان که منجر به آسیب کودک مخصوصا آسیب های مغزی می شود، اختلالات شیمیایی و زیستی مغز کودک در دوران باداری و پس از آن، عدم توجه عاطفی کودک از سمت والدین، از جمله دلیل افزایش احتمال بیش فعالی در کودکان به شمار می رود.

البته نقش ژنتیک و وراثت، یک امر اثبات شده است. در حدود یک سوم کودکان بیش فعال از طریق اختلال فعال یکی از والدین دچار بیش فعالی می شوند. زمانی که مادر باردار با سموم برخورد مستقیم داشته و یا دچار مسمومیت با سرب شود احتمال ابتلا نوزاد به بیش فعالی افزایش می یابد. غذاهای دریایی که در محیط های آلوده آب های آزاد پرورش یافته و صید شده اند، احتمال سربی بودن بافت های بدنشان قابل توجه است.

در ارتباط با علت های بیش فعالی، درمانگران و متخصصین مجموعه فرزندان برتر مطلبی با همین عنوان تهیه کرده اند که پیشنهاد می کنیم پس از مطالعه این مقاله آن ها را نیز مطالعه فرمائید.

بیشتر بخوانید: علت بیش فعالی در کودکان

درمان بیش فعالی

زمان طلایی درمان بیش فعالی در کودکان، 5 سال و کمتر از آن است زیرا درمان بیش فعالی قبل از سن دبستان تاثیر بیشتری بر درمان کودک خواهد داشت.

درمان صرف، جهت بهبودی کودک بیش فعال به تنهایی کافی نیست و حمایت روحی و روانی خانواده و محیط اطراف، بر روند بیماری تاثیر بسیار مثبتی دارد و کمک کننده است.

والدین با افزایش آگاهی از اختلال بیش فعالی و نحوه درمان، میزان موفقیت درمان را به شدت افزایش خواهند داد.

نحوه خواب کودک نیز تاثیر مستقیمی بر این اختلال دارد. کودک باید در زمان خواب از فعالیت هایی مانند تماشا تلویزیون و بازی با کامپیوتر بپرهیزد و زودتر به رختخواب برود. والدین برای خواب بهتر کودک می توانند با بازی و ورزش انرژی او را تخلیه کنند.

درمان بیش فعالی کودکان

به طور کلی درمان کودکان بیش فعال به چند شکل صورت می گیرد:

• آموزش والدین
• آموزش معلمان
• استفاده از کلاس های خصوصی
• درمان غیر دارویی به واسطه بازی درمانی، گروه درمانی، قصه درمانی
• درمان دارویی
• درمان روان شناختی
• درمان طب سنتی

آموزش والدین و معلمان شامل دو قسمت بوده و بخش بزرگی از درمان را شامل می شود:

• آموزش برای شناسایی بیماری
• آموزش برای استفاده از روش های درمانی
• آموزش برای ادامه روش های درمانی در منزل
• آموزش برای عدم تحریک تکانه های کودک برای بازگشت بیماری

والدین باید اطلاعات و آگاهی خود راجع به این اختلال افزایش دهند. گاهی پدر و مادر و اطرافیان فکر می کنند که کودک بیش فعال عمداً رفتارهای ناشایست بروز می دهد. در حالی که کودک دارای این اختلال دارای ناتوانی هایی است که باید توسط اطرافیان درک گردد.

سرزنش، بی احترامی، نادیده گرفتن پیشرفت های جزئی حتی در حد کم و جانکاه می تواند درمان کودک را به راحتی نه تنها بی اثر بکند بلکه تاثیرات منفی بسیاری هم داشته باشد.

علائم بیش فعالی در کودکان

والدین و معلم در هنگام مشاهده علائم زیر بایستی به مشاوره مراجعه نمایند.

• کودک تحرک و فعالیت بیش از حد طبیعی نشان می دهد.
• حواس کودک دائماً پرت شده و تمرکز ندارد.
• دارای فعالیت های تکانشی است یعنی کارهایی را بدون تفکر تکرار می کند.
• کودک به سختی می تواند در کارهای خود تمرکز نماید.
• ناتوانی در حفظ و تنظیم رفتارهای شخصی
• عدم توانایی تطبیق رفتار با محیط اطراف
• عدم انضباط در خواب و خوراک
• دخالت در امور نامرتبط
• غیر قابل پیش بینی بوده کودک
• عصبانیت های ناگهانی
• اشتیاق برای کارهای پر ریسک
• پرت کردن وسایل و اشیاء
• عدم پذیرش کارهای دائمی و مستمر چون نیازمند تمرکز ممتد و طولانی مدت است
• عدم قانون پذیری در اجتماع علی الخصوص مدرسه
• عدم برقراری ارتباط موثر با همسالان و محیط اجتماعی پیرامون

زمانی که والدین علایم اولیه اختلال بیش فعالی در کودک خود مشاهده کردند، می توانند برای اطمینان او را به مشاورین خدمات سلامت روان کودک و نوجوانان و یا سرویس خدمات کودکان ببرند، زمانی می توان گفت فرد دچار این اختلال است که با این علائم، در وضعیت شغلی یا تحصیلی خود با مشکل مواجه گردد‌.

در یک مصاحبه تشخیصی، کارکنان مرکز به وضعیت کودک دقت می کنند. برای حصول اطمینان از ابتلا به این اختلال از خانواده و کارکنان مدرسه درباره رفتارها و وضعیت کودک اطلاعاتی گرفته می شود.

 زمانی که فرد در بزرگسالی برای نخستین بار جهت تشخیص بیش فعالی مراجعه نماید. نیاز است که بررسی و تشخیص توسط روانپزشک انجام گیرد. این بررسی شامل توجه به علائم تشخیصی و میزان مشکل ساز بودن این رفتارها است.

رابطه افزایش سن و اختلال بیش فعالی

معمولاً با افزایش سن و رشد کودک این اختلال بهتر می شود ولی در موارد بسیاری نیز دیده شده که این اختلال تا بزرگسالی نیز ادامه یافته است.

در موارد بسیاری با افزایش سن و ورود به دوران بزرگسالی، علائم ظاهری بیش فعالی کاهش می یابد ولی در رفتارهای تکانشی، عدم تمرکز و ریسک پذیری فرد تغییری دیده نمی شود و حتی ممکن است که بیشتر نیز شوند.

رفتارهای ناشی از اختلال بیش فعالی در یادگیری، کار و نحوه ارتباط فرد با سایرین اثر منفی می گذارد. در افراد بزرگسال، استرس، افسردگی و عزت نفس پایین شیوع نسبتا زیادی دارد.

مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی از دیگر عوارض این اختلال محسوب می شوند.

شیوع بیش فعالی

شیوع بیش فعالی در بین کودکان زیر 5 سال، تقریبا 15 درصد است بصورتی که در بین پسران بیشتر 3 برابر دختران مبتلایان بیشتری را شاهد هستیم.

از هر 40 کودک در مقطع دبستان حدود ۳ تا 5 فرد درگیر این عارضه هستند که از هر سه کودک درگیر اختلال بیش فعالی، 2 نفر تا زمان نوجوانی با علائم آن همراه هستند.

60 درصد از کودکان مبتلا در بزرگسالی نیز با این اختلال درگیر خواهند بود. طبق آمارها گزارش گردیده که 20 درصد افراد بالغ دچار عارضه بیش فعالی هستند.

عوارض بیش فعالی کودکان

رفتار نامناسب کودک باعث تاثیر منفی بر عملکرد او با افراد خانواده و جامعه علی الخصوص مدرسه می شود. بروز رفتارهای خاص با کودک، عزت نفس و اعتماد به نفس او را هدف قرار می دهد و موجب احساس بی کفایتی و به اندازه کافی خوب نبودن در او می شود.

والدین باید سعی کنند با مشاهده موفقیت های تحصیلی و اجتماعی، حتما کودک را با دادن هدیه تشویق کنند. حمایت و تشویق باعث تکرار رفتارهای مثبت در کودک می شود.

انواع بیش فعالی

بیش فعالی دارای انواع مختلفی است، اگر این اولین مطلب ما درباره بیش فعالی است که مطالعه می کنید، به پیشنهاد ما حتما مطلب انواع بیش فعالی را نیز در لیست مقالاتی که بعدا بایستی بخوانید قرار دهید.

نوع بی دقت و بی توجه

کودک دارای ضعف در تمرکز در زمان انجام یک فعالیت خاص است. مشخصه این گروه شامل:

• عدم توجه به جزئیات
• نداشتن تمرکز در فعالیت ها
• ناتوانی در پایان رساندن وظایف
• گم کردن مکرر وسایل

نوع تکانشی - بیش فعالی

فرد درگیر این نوع اختلال به شدت فعالیت می کند. برای انجام امور اصلا به نتیجه اهمیتی نمی دهد و در تمام روز مشغول به کاری است. معمولا این نوع رفتار با رشد کودک کم می گردد. مشخصات این گروه شامل:

• نداشتن قرار و آرامش
• پر سر و صدا بودن
• حرف زدن زیاد
• ناتوانی در صبر کردن

نوع ترکیبی

در این نوع اختلال، کودکان مبتلا، دارای علائمی از دو گروه قبل هستند. مشکل اصلی رفتار کودک در عدم توجه، فعالیت زیاد و ناتوانی در کنترل حرکات تکانشی است. این علائم در حالت های مختلف به شکل های متفاوت بروز می کند.

توجه به این نکته ضروری است که حتما باید این حرکات در محیط های مختلف دیده شود. نتیجه این اختلال، اعتماد به نفس پایین، احساس بی کفایتی و افسردگی در کودکان هست.

نکات درمانی کودک بیش فعال

هرچند درمان سریع و قاطعی برای بیش فعالی وجود ندارد اما کنترل و تاثیرات تعاملات خانوادگی از مهم ترین بخش های درمانی کودک مبتلا، به حساب می آید.

بخاطر همین معلم و والدین عزیز باید به نکات زیر را در تشخیص و درمان کودک بیش فعال مد نظر داشته باشند:

• شناخت علائم بیش فعالی
• شناخت علائم اختلال های حسی
• شناخت تفاوت بیش فعالی و اختلال حسی
• انتخاب مشاور حاذق برای تشخیص بیش فعالی در کودکان
• کسب آگاهی و اطلاعات از این اختلال
• برنامه ریزی متناسب با نیازها و درمان کودک
• کسب اطلاعات در ارتباط با روش های درمانی کودک مثل روش غیر دارویی، دارویی و گیاه سنتی

---

بیش فعالی در طب سنتی

در قسمت های قبلی ما بصورت کامل به مسئله بیش فعالی و توضیحات مختصری برای تسلط به موضوعات حاشیه ای پرداختیم و ارجاعاتی نیز به مطالب مناسب آن داده شده است.

در این قسمت به مسئله بیش فعالی در طب سنتی با داروهای گیاهی می پردازیم، اما قبل از هر چیزی به این موضوع تاکید می کنیم که طب سنتی، طبی تجربی است و نیازمند 

کودک بیش فعال اگر چه هوش زیادی دارد ولی فعالیت ها و رفتارهایی که او انجام می دهد گاه سبب آزار اطرافیان می گردد.

طبق نظر پزشکان طب سنتی در پدر یا مادر با طبع گرم، احتمال داشتن فرزند بیش فعال افزایش می یابد.

چنان چه کودکی دارای طبع صفرایی باشد، احتمال این اختلال در او افزایش می یابد. زیرا این طبع دارای غلبه خشکی و گرمی است.

میزان تاثیر گذاری طبع های بدن در ابتلا به بیش فعالی به این شکل بوده که احتمال آن در طبع صفراوی و سپس طبع سودایی که سرد و خشک است افزایش می یابد.

از علائم ظاهری کودک بیش فعال به خشکی پوست، گرمای زیاد و ریسک پذیری او می توان اشاره کرد. به دلیل گرمایی که در بدن کودکان بیش فعال وجود دارد به کارهای مخاطره آمیز علاقه دارند.

زمانی که میزان سودا در بدن کودک زیاد گردد رفتارهای خشونت آمیز نشان می دهند و یا در زمان شست و شو وسواس به خرج می دهد. حتی در اشتها کودک بیش فعال نسبت سایر کودکان تفاوت دیده می شود.

میزان فعالیت فیزیکی در افراد با طبع های صفرا، سودا و دم و بلغم متغیر است و از بیشترین و به کمترین نوشته شده اند. در کودکان میزان فعالیت بسته به دو عامل گرمی و خشکی است.

در طب سنتی برای درمان بیش فعالی توجه به طبع فرد گام نخست است. برای تجویز بهترین راه درمانی حتما باید میزان صفرا و سودا در بدن فرد بررسی گردد.

درمان نامناسب و دیر هنگام، موجب عوارضی همچون کاهش بینایی، ریزش موهای سر، کاهش وزن، خشم، یبوست و افسردگی و... در شخص می شود.

بیش فعالی اگر چه عوارضی دارد ولی رفتارهای مانند هوش زیاد، علاقه به کارهای بزرگتر از سن، فعالیت های شیرین، باعث می شود که والدین به درمان به شکل جدی نگاه نکنند.

بدترین کار ممکن این است که والدین از درمان به موقع به دلایل شیرین کاری های کودک سر باز زنند. گاهی درمان در زمان نامناسب، عوارض جبران ناپذیری بر آینده او خواهد داشت.

علت بیش فعالی از دیدگاه طب سنتی

در طب سنتی، احتمال بیش فعالی کودکان را بیشتر منوط به مراقبت های دوران بارداری می دانند، در این قسمت چند نکته افزایش دهنده، میزان بیش فعالی کودکان را توضیح می دهیم.

• عدم مراقبت کافی از زن بارداری
• خوردن خوراکی هایی با طبع گرم مثل کندر، گردو، بادام زمینی و ...
• حضور مداوم در محیط های شلوغ و پر استرس
• استفاده از ویتامین C و قرص های تقویتی مثل آهن در دوران بارداری مادر
• استفاده از غذاهای سرب دار مثل غذاهای دریایی

رفع عوارض جسمی و روحی بیش فعالی در طب سنتی

برای از بین بردن عوارض روحی و جسمی ناشی از بیش فعالی، پزشکان طب سنتی پرهیز از صفرا و تمهیدات مربوطه توصیه می کنند. با رعایت راهکارهای ضد سودا نیز می توان خلط سودا را که خشکی ایجاد می کند و عامل بیش فعالی است رفع کرد.

حجامت یکی از راه هایی است که برای کودک بیش فعال توصیه می گردد و نیاز به خوردن دارو را برای فرد کمرنگ می کند. از دیگر مزایا حجامت می توان تنظیم کارکرد غدد بدن، کاهش اشتها و رشد کودک را عنوان کرد.

سرکه انگبین یکی از خوراکی هایی است که باعث رفع دو خلط سودا و صفرا می گردد و عوارض بیش فعالی را کاهش می دهد. آرامش از مواردی است که با مصرف این سرکه در کودک بیش فعال مشاهده می شود.

در مصرف سرکه انگبین رعایت این نکته ضروری است که در روزهای نخست به مقدار یک قاشق غذاخوری مصرف کرد و با دیدن نتیجه، مقدار سرکه باید کاهش یابد تا به حد یک قاشق چایخوری برسد.

نکات درمان بیش فعالی در طب سنتی

۱. شناسایی طبع کودک قدم اول درمان بیش فعالی است. چنانچه، شخص دارای طبع سودا یا صفرا بود، رعایت موارد غذایی مناسب ضروری است.

۲. کم خونی، فقر آهن در بین افراد بیش فعال، شیوع نسبتا بالایی دارد. افرادی که بیش فعال بوده و دارای کم خونی مزاجی هستند، عموما طبع صفراوی و سوداوی دارند. اصلاح مزاج یکی از راه های موثر درمان این اختلال به شمار می رود.

۳. برای کاهش غلظت خون افراد صفراوی و سوداوی، یک دمنوش توصیه می شود. این دمنوش شامل یک قاشق سماق کوبیده نشده و پنج عدد عناب است که روزانه باید یک نوبت مصرف گردد.

۴. برای بهبود روند درمانی بیش فعالی کودک، توجه به این نکته ضروری است که تغییر عادت های غذایی زمان می برد و والدین باید در این مسیر صبر و حوصله به خرج دهند. با تغییر برنامه غذایی ،درمان سریع تر حاصل می گردد.

5. برای اصلاح مزاج، مصرف خوراکی های مانند آب زرشک، آب هویج، آب انار، عرق شاهتره و کاسنی، آب لیمو به همراه عسل، بخور بنفشه، دمنوش بنفشه، همچنین استعمال روغن بنفشه و کاهو تاثیر بسیار بالایی دارد.

6. به گفته پزشکان طب سنتی طبیعت خواب سرد است. والدین باید بعد از فعالیت مداوم کودک کاری کنند که کودک سریعتر بخوابد. رفتار آرامبخش و درست با کودک سبب می شود او نسبت به دیگران، عکس ‌العمل خوبی نشان دهد.

توصیه های غذایی طب سنتی برای پیش گیری از بیش فعالی

۱- بعد از زایمان، مادر باید قبل از شیر دادن به تعداد 15 عدد رطب یا خرمای تازه مصرف کند.

۲- مصرف خرما در زمان بارداری تاثیر مثبتی در  پیش‌گیری از بیش فعالی دارد.

۳- استفاده از کدو تنبل در غذای کودک دچار اختلال بیش فعالی تاثیر مثبتی بر درمان کودک دارد. مصرف کدو مسمی نیز بدون اشکال است و خاصیت مشابهی دارد.

درمان بیش فعال از دید دکتر خیر‌اندیش

با توجه به اینکه دارو‌‌های تجویز شده برای بیش فعالی عوارض زیادی دارند، ایشان توصیه به مصرف آن ها نمی‌ کنند.

از ویژگی های کودک بیش فعال داشتن طبع خشک بوده که با افزایش گرمی همراه است. معمولا موهای سیخ، خواب کم، خوردن ترشی و اشتها کم در کودک بیش فعال دیده‌ می ‌شود.

گرمای زیاد سر کودک سبب انجام رفتاری نامناسب در او می‌شود. مثلا در دیکته بارها کلماتی مشابه را اشتباه می‌نویسد. برای درمان بیش فعالی دکتر خیر اندیش پزشک طب سنتی توصیه می‌کنند که به کودک سرکه انگبین داده ‌شود‌.

در این سرکه بسته به ذائقه کودک می‌ تواند از مقدار متفاوتی کاسنی ریخته شود.‌ استفاده از انار و آب انار، انگور ترش و شیرین، سوپ ترش مزه، باعث کاهش گرمی سر کودک می‌ شود. ایشان روش حجامت را که باعث آرامش خیال کودک نیز می شود، توصیه می کنند.

کودکی که قرار و آرامش ندارد به علت سردی زیادی است که دارد و  باعث ضعف او می گردد. برای رفع این مشکل دکتر خیر اندیش توصیه می کنند که حریره بادام یا بادام بو داده تهیه گردد و به کودک داده شود.

سوپ گندم و ارده همراه با شیره انگور یا بیسکوئیت کنجدی نیز بسیار مفید است و موجب کاهش سردی کودک می گردد. همچنین از خوردن شکلات کودک بیش فعال باید پرهیز نماید.

برای درمان بیش فعالی با داروهای گیاهی برای کودکان بالای دو سال، دمنوش گل راعی با عسل بسیار مفید است.

هم چنین برای این کودکان بالای دو سال چای کوهی با عسل باعث بهبود روند درمانی می گردد.

خوردن داروی گیاه حاوی گل بیدمشک در شب و یا دمنوش آن یکی از راه های درمان خانگی بیش فعالی است. 

یکی دیگر از راه های مفید دیگر، استفاده روزانه سه بار از شربت خاکشیر است که باعث کاهش علائم بیش فعالی کودکان می گردد.

لیموشیرین، لبو، دمنوش ترنجبین، مصرف سکنجبین، مربای گل سرخ، بخور گل ختمی یا بنفشه از دیگر گیاهان مفید برای درمان بیش فعالی محسوب می شوند.

استفاده از روغن بنفشه و یا حنا برای سر، نیز دیگر راه های درمان خانگی بیش فعالی هستند.

داروی گیاهی برای بیش فعالی کودک

برای جلوگیری از عوارض داروهای شیمیایی والدین می توانند از یک داروی گیاهی که تولید شده است، استفاده کنند. نام این دارو هایپر اکتیو است که حتما باید توسط پزشک تجویز گردد باعث می شود که اثرات بیش فعالی کاهش یابد.

 این دارو که مورد تایید منابع علمی بین المللی نیز هست شامل عصاره گیاهان رازک و شکوفه پرتغال تلخ است. نحوه تاثیر گذاری آن به شکل سیترژیک بوده که باعث تحویل سیستم عصبی فرد می گردد.

ترکیبات فنلی و فلاونوییدی گیاه گل ساعتی باعث کاهش اضطراب و آرامش خواب می شوند. گیاه بادرنجبویه نیز دارای آنزیم رزمارینیک اسید بوده که موجب مهار گاز گابا شده و سطح آن را در نسوج مغزی افزایش می دهد. در واقع سطح غلظت گابا، آرامش را در فرد افزایش داده و میزان بی قراری و اضطراب در فعالیت کودک کم می شود.

در تحقیقات متعددی که گزارش شده است که استفاده از عصاره بادر نجبویه فرد خواب آرامی را تجربه می کند. قرص حاوی گیاهان بادر نجبویه، گل ساعتی، رازک و سنبل الطیب باعث نظم در خواب و آرامش شبانه می شود.

داروهای گیاهی مناسب بیش فعالی کودکان

• کندر
• زعفران
• مصرف مرغ
• گیاه دارویی برهمی
• گیاه دارویی نعنا گربه ای
• پوست درخت کاج
• گیاه دارویی لاله باغی
• گیاه دارویی بابونه
• هسته انگور
• گیاه قدح مریم یا آب قاشقی
• داروی گیاهی با کوپا مونیری
• سنبل الطیب
• تخم کتان
• جینسینگ قرمز کره ای
• بادر نجبویه
• گیاه کاوا
• گل راعی
• جوی دو سر
• گیاه دارویی قاشقک
• دمنوش گیاهی
• شربت ۶ عرق
• اسیدهای چرب
• ویتامین B6
• آهن
• منیزیم
• روی

کندر

کندر اثر بسیار خوبی بر بهبود حافظه و درمان آلزایمر نشان می دهد. جهت خوشبو کردن هوا از کندر می توان استفاده کرد. برای رفع اضطراب و کاهش استرس و حالت های عصبی کندر تاثیر بسیار مثبتی دارد.

 در طب سنتی کندر بسیار پرکاربرد بوده و به ۳ شکل خوراکی، موضعی و بخور استفاده می شود. اگر چه بعضی اعتقاد دارند زن باردار با مصرف کندر نوزادی باهوش به دنیا خواهد آورد. ولی پزشکان توصیه می کنند که بعد از ماه سوم بارداری از مصرف آن خودداری گردد. زیرا باعث ابتلا نوزاد به بیش فعالی می شود. برای افزایش هوش نوزاد، خانم باردار می تواند یک ماه بعد از ۴ ماهگی آن را بخورد ولی قبل از آن توصیه نمی گردد.

زعفران

زعفران گیاهی است که به دلیل دارا بودن خاصیت های ضد افسردگی و تقویت حافظه مانند دارو ریتالین باعث کاهش علائم بیش فعالی می گردد. اثر مثبت درمانی زعفران بر بیش فعالی طی تحقیقات متفاوت اثبات شده است. این گیاه عوارض داروهای شیمیایی مانند تهوع، درد معده و بی اشتهایی و ... را نیز ندارد.

مصرف مرغ

یکی از روش های خانگی و موثر در درمان بیش فعالی کودک مصرف مرغ است. عدم تعادل هورمون سروتونین سبب بیش فعالی می گردد. مرغ حاوی اسید آمینه تریپتوفان بوده که اثر مثبتی بر این هورمون دارد.

گیاه دارویی برهمی

گیاه برهمی جز خانواده اسفناج بوده و اثر بسیار مثبتی بر بیش فعالی دارد. کاهش اضطراب و افسردگی و بهبود حافظه از دیگر اثرات مثبت این گیاه به شمار می رود. جهت مصرف برای کاهش علائم بیش فعالی، استفاده از آن به شکل دمنوش بسیار مفید است. تاثیر مثبت دیگر این گیاه حفاظت مغز در برابر رادیکال های آزاد بوده و عملکرد شناختی را بهبود می دهد.

گیاه دارویی نعنا گربه ای

این گیاه سبب افزایش آرامش در شخص می شود و اضطراب را در او به میزان خیلی کم می رساند. چنان چه فردی دچار سردرد یا معده درد شد، می تواند از خواص معجزه آسای این گیاه استفاده کند. نحوه مصرف آن به شکل چای یا دمنوش است.

پوست درخت کاج

جهت کاهش نشانه های بیش فعالی و افزایش تمرکز، عصاره گیاهی پوست درخت کاج بسیار موثر است. افزایش تمرکز و کاهش علائم بیش فعالی از دیگر خواص این داروی گیاهی محسوب می گردد. جهت کاهش سطح هورمون های استرس زا، می توان آن را امتحان کرد.

گیاه دارویی لاله باغی

کمک به تعادل سیستم عصبی توسط این گیاه صورت می گیرد که باعث کاهش علائم بیش فعالی می گردد. جهت خواب آرام، کاهش اسپاسم و رفع اختلالات عاطفی می توان از این گیاه استفاده کرد. استفاده از دانه های گیاه دارویی لاله باغی در آشپزی نیز تاثیر مثبتی بر کاهش علائم این اختلال دارد.

گیاه دارویی بابونه

استفاده از بابونه جهت درمان بیش فعالی بسیار توصیه می گردد. از جمله خواص این گیاه به آرامش دهندگی و کاهش استرس می توان اشاره کرد. جهت بهتر کردن خلق فرد و افزایش تمرکز، مصرف آن تاثیر زیادی دارد. مصرف روزانه دمنوش یا چای بابونه علائم اختلال بیش فعالی را کم می کند.

هسته انگور

استفاده از هسته انگور برای درمان بیش فعالی توصیه فراوان شده است. محافظت از مغز در برابر آسیب های رادیکال های آزاد و سموم، افزایش سرعت جریان خون و تقویت مویرگ ها از دیگر خواص هسته انگور به شمار می روند. روش های مصرفی آن به شکل دمنوش و استفاده از روغن هسته آن در آشپزی و مصرف انگور تازه است.

گیاه قدح مریم یا آب قاشقی

برای کاهش سطح استرس و بهبود وضعیت ذهنی فرد مبتلا به بیش فعالی می توان از گیاه قدح مریم استفاده کرد. این گیاه حاوی مواد معدنی بسیاری است که باعث بهبود عملکرد مغزی می شوند. از دیگر خواص آن به تقویت حافظه می توان اشاره کرد. مصرف این دارو در آشپزی تاثیر مثبت بر درمان دارد.

داروی گیاهی با کوپا مونیری

این دارو باعث بهبود توانایی های فکری و عملکرد مغز می شود. دریافت اطلاعات جدید با این دارو افزایش می یابد و می توان آن را به عنوان داروی بیش فعالی تجویز کرد. از عصاره این گیاه شربتی تهیه شده است که برای گروه سنی ۸-۶ سال به شکل مصرف روزانه توصیه می گردد.

سنبل الطیب

از ریشه گیاه سنبل الطیب پودری تهیه شده که برای درمان بیش فعالی اثر زیادی دارد. این گیاه باعث افزایش مهارت های یادگیری و کاهش بی قراری و رفتار خشونت آمیز می شود. دمنوش تهیه شده با آب ولرم از این گیاه، نتایج موثری را بر درمان بیش فعالی نشان داده است.

تخم کتان

همانطور که اشاره شد در مبتلایان به بیش فعالی، کمبود امگا 3 دیده می شود. فرد با مصرف تخم کتان که حاوی امگا 3 است می تواند علائم این بیماری را کاهش دهد. روش مصرف تخم کتان به شکل خام و یا استفاده از روغن آن در غذای روزانه است. در مصرف آن به عنوان جایگزین دارو حتما باید با پزشک مشورت کرد.

جینسینگ قرمز کره ای

مصرف این گیاه باعث تقویت حافظه می گردد. اثرات مثبت آن بر افزایش انرژی شخص، تحریک عملکرد مغزی و درمان علائم بیش فعالی اثبات شده است. در بسیاری از تحقیقات مشاهده شده که این گیاه سبب افزایش تمرکز و توجه می گردد. دوز مصرفی آن بسته به نظر پزشک معالج است.

بادر نجبویه

این گیاه آرام بخش، یکی دیگر از درمان های خانگی بیش فعالی است. کاهش درد، تحریک پذیری و افسردگی از دیگر خواص این گیاه محسوب می شود. مصرف روزانه ۲ یا ۳ لیوان دمنوش این گیاه تاثیر مثبت بر علائم این اختلال دارد.

گیاه کاوا

جهت بهبود خلق و خوی فرد، مصرف عصاره گیاه کاوا توصیه می گردد. عملکرد این گیاه به این شکل است که استرس را کاهش داده و میزان خشونت فردی را کم کرده و باعث بهبود بیش فعالی می شود. نحوه مصرف آن جویدن و یا دمنوش با استفاده از پودر آن است.

گل راعی

برای افزایش توجه و تمرکز شخص مصرف گل راعی توصیه می گردد. این گیاه موجب کاهش احساساتی همچون بی تفاوتی، گناه و انزوا در فرد می شود. نحوه مصرف آن به شکل خوراکی بوده و می توان از آن روزانه ۱ تا ۳ نوبت به مدت ۸ هفته استفاده کرد.

جوی دو سر

یکی دیگر از گیاهان موثر بر بیش فعالی جوی دوسر است. افزایش توجه، آرامش اعصاب، بهبود عملکرد شناختی و کاهش استرس از جمله تاثیرات مثبت مصرف جوی دو سر به شمار می روند. تحقیقات مختلفی اثر آرام بخش این گیاه را گزارش کرده اند.

گیاه دارویی قاشقک

این گیاه از خانواده نعناییان به شمار می رود. از اثرات آن به آرامبخش بودن و بهبود اختلال روانی و تاثیر مثبت بر خواب می توان اشاره کرد. از میزان تحریک پذیری شخص بیش فعال نیز با مصرف این گیاه کم می شود. نحوه مصرف آن به شکل دمنوش، تنتور یا کپسول است.

دمنوش گیاهی

جهت آرامش و آسودگی می توان از چای حاوی نعناع دشتی، علف لیمو، بابونه و دیگر گیاهان دارویی استفاده کرد. از اثرات مثبت مصرف این گیاهان دارویی، بهتر کردن اوضاع استراحت و خواب می توان نام برد. جهت تاثیر گذاری بهتر این گیاهان توصیه می گردد که قبل از خواب مصرف گردند تا مشکلات خواب کودکان بیش فعال رفع گردد.

شربت ۶ عرق

این شربت که در روند درمانی کودکان تاثیر بسیار زیادی دارد، شامل عرق سنبل الطیب، عرق بیدمشک، عرق فرنجمشک از هر کدام به مقدار یک و نیم لیتر و گلاب، عرق بهار نارنج، شربت سکنجبین عسلی و عرق کیالک به مقدار یک لیتر است. این شربت باعث حذف اختلالات کم توجهی کودک و افزایش تمرکز مغزی او می شود. برای حذف کامل اختلالات بیش فعالی مصرف امگا 3 در کنار این شربت توصیه می شود.

تعییر رژیم غذایی تاثیر بسیار زیادی بر ابتلا به بیش فعالی دارد. زمانی که کودک غذاهای مناسب استفاده کند، مشاهده خواهد کرد که بسیاری از علائم آن کم می شود.

اسیدهای چرب

در بررسی های انجام گرفته مشاهده شده است که کودکان بیش فعال دارای سطح کم اسیدهای چرب، امگا 3 و امگا 6 هستند. تشنگی زیاد یکی از نشانه های کمبود اسید چرب به شمار می رود.

 از منابع حاوی امگا 3 می توان به کنجد، تخمه کدو تنبل اشاره کرد. جهت تامین امگا 6 فرد می تواند با مصرف ماهی آزاد و سارین آن را تامین کند.

ویتامین B6

در بسیاری از مسیرهای متابولیکی اسیدهای آمینه، ویتامین B6  به عنوان کوفاکتور عمل می کند. این ویتامین باعث کاهش برخی رفتارها در کودکان مبتلا به بیش فعالی می گردد. یکی دیگر از راه های عملکردی این ویتامین، افزایش سطح هورمون سروتونین است.

آهن

زمانی که فرد دارای سطح پایبن آهن است توجه و دقت کمی دارد. تحقیقات تاثیر مثبت مکمل های حاوی آهن  در کودکان بیش فعال را تایید کرده اند.

منیزیم

کاهش سطح منیزیم در اغلب کودکان مبتلا به بیش فعالی گزارش گردیده است و در موارد بسیاری دیده شده که با تجویز مکمل های حاوی منیزیم علائم این اختلال کم می شوند.

روی

نقص در دریافت و جذب روی، باعث کاهش سطح آن در کودکان بیش فعال شده است که با دادن غذاهای حاوی این عنصر می توان علائم این اختلال را کم کرد.

غذاهای نامناسب

• مصرف شکر و غذاهای مشابه کیک، شیرینی، شکلات، آب میوه های صنعتی برای کودک بیش فعال تاثیر منفی دارد. در مطالعاتی که صورت گرفته، شکر به عنوان دلیلی برای بروز بیش فعالی و افزایش علائم آن عنوان شده است.
• غذاهای بسته بندی شده حاوی رنگ های صنعتی مانند کمپوت ها، سس ها، آدامس، آب لیمو و ... تاثیر منفی بر این اختلال دارند.
• خوراکی های حاوی مواد نگهدارنده مانند اسید بنزوئیک، باعث افزایش دوره درمان می گردند مانند مرباها، آب میوه ها و ترشی ها و ...
• نوشابه های گازدار سبب به هم ریختن تعادل کلسیم و فسفر شده و سبب افزایش علائم بیش فعالی می گردند.
• از مصرف چای، قهوه و مواد حاوی کافئین باید خودداری گردد تا علائم بیماری کاهش یابد.
• استفاده زیاد از آنتی بیوتیکها، تعادل بین باکتری های مفید در بدن کودک را برهم زده و باعث افزایش علائم بیش فعالی می شود.

درمان بیش فعالی با طب چینی

رویکرد درمانی در طب چینی به شکل درمان کلی علائم و افزایش تمرکز است. این درمان برای بهبود سلامتی کلی بدن استفاده می گردد و برای کودک بیش فعال برنامه خاصی ندارد.

درمان بیش فعالی با طب سوزنی

برای درمان بیش فعالی در تمام بدن، نقاط درمانی وجود دارد که باعث کاهش علائم این اختلال می شوند. علائم این بیماری در تمام کودکان یکسان نیست، بنابراین برای درمان هر کودک روش اختصاصی وجود دارد.

 والدین به علت ترس کودک و یا آسیب ناشی از سوزن از روش طب سوزنی واهمه دارند. با استفاده از این روش بدون درد، آرامش فراوانی فرد را در بر می گیرد. این روش درمانی باعث برگشت حالت طبیعی مغز شده و علائم پیش فعالی را کاهش می دهد. در صورتی که روش طب سوزنی برای کودک مرتباً تکرار گردد، کمک به تعادل هیجانی و فیزیکی کودک خواهد کرد.

درمان بیش فعالی کودکان در طب سنتی با داروهای گیاهی

علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان

بیش فعالی نوعی اختلال بوده که به آن ADHD نیز می گویند و بین کودکان شیوع نسبتاً زیادی دارد به طوری که در حدود هشت تا ده درصد کودکان به آن ابتلا دارند. جهت درک بهتر تفاوت بین دو اختلال بیش فعالی و اوتیسم (مقاله تفاوت بین اوتیسم و بیش فعالی) پیشنهاد می گردد.

علائم ظاهری بروز این اختلال در سنین قبل از مدرسه قابل تشخیص بوده و پسران نسبت به دختران به آن بیشتر مبتلا می شوند، که علت آن هنوز نامشخص است. برای تشخیص این اختلال سه مشخصه بارز تحرک زیاد، عدم توجه و تمرکز و فعالیت تکانه ای وجود دارد.

دلایل بیش فعالی در کودکان

بیش فعالی در هر سنی از کودک می تواند خود را بروز دهد. جمله معروف "برای تربیت کودک بایستی از سال ها قبل از تولد او شروع کرد" می تواند مسیر پاسخ به این پرسش را روشن تر کند.

وراثت از جمله عوامل مهم در بیش فعالی کودکان هستند. طی تحقیقی اگر یکی از والدین دارای بیش فعالی باشد به احتمال 30 درصد یکی از کودکان حداقل به این بیماری دچار می شوند.

اما عوامل محیطی هم خود از جمله موارد ابتلای کودکان به اختلالات مختلف از جمله بیش فعالی هستند.

عواملی مانند پارازیت ها، سرب، جیوه، آلودگی های صدایی محیط می تواند احتمال بیش فعالی کودک را افزایش دهد.

اما علائم اختلال بیش فعالی در کودکان از سن ۳ سالگی همراه با رشد عملکردهای حرکتی، بروز می کند. ولی عموماً این اختلال تا زمان حضور کودک در محیط های آموزشی مانند مهد کودک و مدرسه به تاخیر می افتد.

بسیاری از کودکان زمانی که شروع به راه رفتن می کنند نسبت به شناخت محیط اطراف، شیطنت زیادی می کنند که والدین نباید این رفتارها را با اختلال بیش فعالی اشتباه بگیرند. زمانی باید احتمال داد که کودک دارای اختلال بیش فعالی است که رفتارهای او باعث بروز مشکلاتی در ارتباط با دوستان، والدین و معلمان شود.

انواع بیش فعالی

بیش فعالی را می توان از منظرهای مختلف بررسی کرد اما در این قسمت ما انواع دیگری از بیش فعالی را به شما معرفی می کنیم.

بیش فعالی کودک از نوع تحرکی

کودکانی که مبتلا به این نوع از بیش فعالی هستند، به شدت بی قرار بوده و نمی توانند در یک مکان ثابت بمانند و باید دائماً در حال حرکت باشند. این مشکلات در محیط مدرسه بیشتر مشخص است به دلیل اینکه کودک با رفتارهای خاص خود باعث بی نظمی در کلاس شده و قادر نیست روی صندلی ساکت بنشیند و مدام وول می خورد.

همچنین انجام کارهای خطرناک و حرف زدن زیاد  از دیگر ویژگی های کودک بیش فعال از نوع پرتحرک است.

بیش فعالی از نوع بی توجهی

در این گروه، کودکان دائماً در حال خیال پردازی بوده و برای انجام تکالیف مدرسه تمرکز کافی ندارند که باعث به وجود آمدن مشکلاتی مانند نداشتن علاقه به درس برای آنها در مدرسه می شود.

 از دیگر مشکلات آنها که ناشی از عدم تمرکز و توجه بوده می توان به این مورد اشاره کرد که کودک در محیط مدرسه قادر نیست کلماتی را که نیز بلد است در دیکته درست بنویسد ولی در محیط منزل به دلیل توجهی که مادر به او دارد و نبود اطرافیان، این کار را به درستی انجام می دهد.

همچنین والدین اعلام کرده اند که این کودکان در محیط خانه برای انجام تکالیف با مشکل مواجه هستند و باید دائماً گوشزد شوند تا آنها را به پایان برسانند.

از دیگر مشخصه این گروه از کودکان، فراموشکاری آنها واضح است به نحوی که بسیاری از وسایل خود را در مکان های مختلف جا می گذارند و همچنین آنها قادر نیستند که برای کارهای خود برنامه ریزی کنند. جهت رفع این مشکل والدین باید حتماً برای کودک یک برنامه منظم تعیین کنند و در انجام کارها به او کمک کنند.

بیش فعالی از نوع رفتارهای تکانه ای

از ویژگی های بارز کودک مبتلا به بیش فعالی از نوع تکانه ای می توان به وجود رفتارهای تکانه ای، نداشتن صبر و تحمل کافی، پریدن وسط صحبت دیگران و نداشتن حوصله برای ایستادن در صف در حیاط اشاره کرد.

 توجه به این نکته ضروری است که تمام ویژگی هایی که برای هر دو گروه از اختلال بیش فعالی بیان گردید، در یک کودک وجود نداشته و تشخیص اینکه کودک به کدام یک از انواع بیش فعالی مبتلا است توسط روان پزشک کودک انجام می گیرد.

در بیشتر موارد ابتلا به اختلال بیش فعالی دلیل خاصی نداشته اما به گفته بسیاری از محققان عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن سهم زیادی دارند. تاکنون نقش تغذیه و رژیم غذایی در ایجاد این اختلال تایید نشده است ولی طبق نتایج بررسی های صورت گرفته، مشخص شده که استفاده از اسیدهای چرب و بعضی از ویتامین ها علائم بیش فعالی زا را کاهش می دهند.

توجه به این نکته ضروری است که باید در کنار مصرف داروها از این مکمل ها  استفاده کرد که استفاده از آن ها، هیچ عارضه ای برای کودک به همراه ندارند ولی به عنوان یک روش درمانی مطرح نیستند.

جهت تشخیص قطعی ابتلا به بیش فعالی، پزشک به اطلاعاتی از پدر و مادر و معلمان مدرسه نیاز دارد. علائم این اختلال باید در بیشتر از یک مکان دیده شوند و همچنین باید به مدت حداقل ۶ ماه ادامه داشته باشد.

در بعضی از کودکان در سنین ۲ یا ۳ سالگی نیز این اختلال وجود داشته، اما به علت اینکه قبل از آن در محیط هایی مانند مدرسه یا مهد کودک که به نشستن زیاد و تمرکز بالا نیاز است، قرار نگرفته اند، تشخیص سخت تر صورت می گیرد.

 هر چند بین دو اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز تفاوت وجود داشته و هر دو یکی نیستند اما در بسیاری از افراد هر دو باهم بروز می کنند.

طبق آزمایشات و اسکن های مغزی صورت گرفته بر روی افراد مبتلا به اختلال کمبود توجه، مشخص شده که قسمتی از مغز که مسئول تمرکز است از سایر افراد کوچک تر است. بنابراین چنانچه معلم از کودک دارای این اختلال بخواهد کاری را انجام دهد که ۷ مرحله ای است، کودک فقط می تواند مراحل ابتدایی را انجام دهد و ترتیب آنها را فراموش می کند.

تشخیص بیش فعالی

برای تشخیص بیش فعالی در کودکان یک آزمون یا آزمایش خاصی وجود نداشته و حتماً باید علائم رفتاری کودک حداقل ۶ ماه مورد ارزیابی قرار گیرند. بروز علائم بیش فعالی معمولاً قبل از هفت سالگی رخ می دهد.

کودک بیش فعال به دلیل رفتارهای خاصی که دارد سبب آزار افراد در محیط هایی مانند مدرسه و خانه می شود، او حتی قادر نیست با دوستان هم سن و سال خود نیز ارتباط درست برقرار کند.

گروهی از پدر و مادرها در برابر پذیرفتن اختلال کودک خود مقاومت می کنند و نسبت به هشدارهای معلمان و اطرافیان توجهی نمی کنند. یکی از نگرانی های این پدر و مادران این بوده که از عوارض جانبی داروها بر روی کودک خود می ترسند.

در صورتی که به درمان کودکان بیش فعال در زمان درست پرداخته نشود، این کودکان قادر نخواهند بود در امور آموزشی و مهارت های اجتماعی به موفقیت برسند و ممکن است در آینده با مشکلات جدی رو به رو شوند.

دلایل بیش فعالی

عوامل ژنتیکی و آسیب های محیطی در کنار هم باعث به وجود آمدن اختلال بیش فعالی می شوند. آسیب جزئی در قسمت هایی از مغز که مسئول تمرکز و توجه هستند، باعث این اختلال شده است.

 از عوامل محیطی که باعث به وجود آمدن این اختلال می شود می توان سیگار کشیدن، مصرف الکل در دوران بارداری، استرس، مسمومیت ناشی از سرب حاصل از دود اتومبیل و آلودگی هوا و هم چنین مواد غذایی حاوی مواد افزودنی مصنوعی مانند شیرین کننده ها، رنگ دهنده های خوراکی، مواد جلوگیری کننده از فاسد شدن غذا را نام برد.

 در موارد بسیاری دیده شده که به درمان مناسب کودک بیش فعال توجه چندانی نشده که زمینه را برای افسردگی، بروز رفتارهای نامطلوب و بزهکارانه در نوجوانی  فراهم می کند.

برای درمان کودک بیش فعال حتماً باید در دوران کودکی مراجعه کرد زیرا این اختلال در مدرسه با مشکلات بسیاری برای کودک همراه بوده مانند نداشتن تمرکز، پرحرفی و .... که سبب اختلال در تحصیل خواهد شد.

بعضی از خانواده ها با دیدن تحرک زیاد کودک، نگران می شوند که فرزند آنها نیز دارای این اختلال است ولی توجه به این نکته ضروری است که کودک در صورتی مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده می شود که مجموع از علائم را برای مدت طولانی داشته باشد.

علائم بیش فعالی

در این قسمت به توضیح علائم بیش فعالی در کودکان بصورت تیتر وار می پردازیم و در قسمت بعدی به تفکیک سعی می کنیم این علائم را براساس سن کودکان دسته بندی کنیم.

• کودک بیش فعال دائما در حال بازی با دست و بدن بوده و در جای خود آرام و قرار ندارند.
• مدام از کلاس درس بیرون می رود.
• دائم در حال پریدن یا دویدن است.
• در زمان انجام فعالیت ها و یا بازی سر و صدا زیادی می کند.
• حرکات زیادی انجام می دهد.
• بسیار حرف می زند.
• نمی تواند به جزییات توجه چندانی نشان دهد‌.
• در بیشتر موارد نمی تواند وظایف یا دستورات را به پایان برساند.
• بین صحبت دیگران می پرد.
• قبل از اینکه فرد سوال کننده صحبت اش پایان یابد به پرسش جواب می دهد.
• نداشتن صبر و تحمل به نحوی که هر چیزی را درخواست کرد باید فوراً به او بدهند.
• انجام حرکات مداوم و جنب و جوش فراوان
• ناتوانی در صبر و تحمل برای حضور در صف و رعایت نوبت
• بروز رفتار خشونت آمیز و حساسیت زیاد
• هل دادن سایر کودکان
• پریدن وسط بازی دیگران
• انجام وظایف و تکالیف مدرسه با دقت کم
• گرفتن وسایل بازی دیگر کودکان
• ناتوانی در برقراری مهارت های اجتماعی
• گم کردن وسایل خود
• تمایل به انجام کارهای مختلف بدون اینکه آن ها را به پایان برساند.
• یک کودک بیش فعال انجام بعضی رفتارها برایش مشکل تر است، و جهت کمک به تشخیص درست این اختلال والدین باید به سوالاتی جواب دهند مانند:
• وقتی که از کودک درخواست شود کاری را انجام دهد، در شنیدن با مشکل مواجه است؟
• آیا در مقایسه با سایر کودکان بیشتر دچار هیجان می شود؟
• آیا به سختی کارهای روزمره مانند خوردن غذا، خوابیدن و مسواک زدن را انجام می دهد؟
• آیا معلم نسبت به رفتار کودک، دچار نگرانی شده است؟
• آیا در انجام امور، سریع تمرکز از دست داده و آن را فراموش می کند؟

علائم دیگر بیش فعالی در کودکان

در قسمت بالا بصورت تیتر وار علائم بیش فعالی توضیح داده شدند اما در این قسمت با هر تیتر توضیحی نیز درباره بیش فعالی در کودکان ارائه می شود.

کودک مبتلا به بیش فعالی احساس خطر نمی کند

اکثر کودکان دارای اختلال بیش فعال نسبت به انجام کارها و یا اشیایی که باید نسبت به آنها احساس خطر داشته باشد، چنین حسی نداشته و گاهی نیز دچار اختلالات سلوک می شوند به طور مثال تعدادی از این کودکان، رفتارهای خشونت آمیز بروز می دهند و یا دیگر کودکان را تهدید به آسیب می کنند. حتی دیده شده گاهی به حیوانات نیز صدمه می زنند. تعدادی از کودکان بیش فعال در کارهایی مانند دزدی، تقلب و کارهایی که تخلف محسوب می شوند نیز شرکت می کنند.

کودکان بیش فعال به انجام کارهای خطرناک علاقه فراوان دارند

در بعضی از کودکان بیش فعال دیده شده که پیج گوشتی را وارد پریز برق کرده و وسایل دیگران را نیز بر می دارند. همچنین رفتارهایی مانند تمایل به کشیدن سیگار، دروغ گفتن نیز در آنها دیده می شود.

 یکی دیگر از رفتارهای این کودکان این است که با افراد بالاتر از سن خود دوست شده و تمایل دارند که در کارها و صحبت های آنان سهیم باشند. از نظر اجتماعی نیز تاثیر مثبت بر بقیه مردم نذاشته و به دلیل رفتارهای نامطلوب از آنها همواره انتقاد می شود.

 این کودکان به علت کم توجهی به جزییات در انجام بازی نیز با مشکل روبه رو شده و نمی توانند با سایر کودکان ارتباط برقرار کنند. همچنین قادر نیستند قوانین و دستورالعمل ها را به درستی رعایت کنند و انجام تکالیف مدرسه برای آنها بسیار مشکل است.

کاهش عملکرد اجتماعی و تحصیلی کودک بیش فعال

کودکان بیش فعال در زمان تحصیل در مدرسه با مشکلات جدی مواجه می شوند زیرا به دلیل کمبود توجه و نداشتن تمرکز نمی توانند درس را به درستی یاد بگیرند. هم چنین این کودکان نسبت به کوچکترین محرک های شنیداری و دیداری حساس بوده و سریع تمرکز خود را از دست می دهند و در تحصیل عملکرد مطلوبی را به دست نمی آورند.

 از نظر اجتماعی نیز این کودکان بر دیگران تاثیر مطلوبی نمی گذارند و انتقاد از رفتار آنها زیاد صورت می گیرد که باعث کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس آنان می شود.

علائم بیش فعالی در نوزاد

همانطوری که در قسمت "دلایل بیش فعالی در کودکان" صحبت شد، علائم محیطی و وراثتی از جمله عوامل مهم در بروز بیش فعالی در کودکان هستند که برخی از این علائم از دوران نوزادی در کودکان نیز قابل مشاهده است.

• حساسیت زیاد نسبت به محرک های بیرونی داشته و سریع عکس العمل نشان می دهد و نسبت به صدا، نور، گرما و دیگر تغییرات محیطی به سرعت احساس ناراحتی می کند.
• صداهایی که تولید می کند مانند غان و غون، نسبت به بقیه نوزادان بیشتر است.
• نوزاد خواب کمتری نسبت به سایر همسن و سالان دارد.
• در دست و پاهای خود احساس بی قراری می کند.
• زمان کمی می تواند به یک عکس خیره گردد.

روانشناس باید بروز علائم را بر روی نوزاد ارزیابی کند و در صورت نیاز روش هایی به پدر و مادر آموزش داده شود تا از آسیب هایی که ممکن است در آینده رخ دهد، پیش گیری شود.

علائم بیش فعالی در کودکان زیر یک سال

در 2 بازه زمانی می توان برای اختلال بیش فعالی تشخیص دقیق داد، بازه اول بین سن 2 تا 3 سالگی که کودک راه رفتن را می آموزد و پس از آن سنی که کودک وارد محیط بیرون از خانه مثل مدرسه یا مهدکودک می شود. دلیل آن این است که برای مشاهده علائم این اختلال بایستی در دو محیط مختلف کودک را مورد بررسی قرار داد تا بتوانیم تشخیص دقیق تری بدهیم.

پس تا قبل از 1 سالگی نمی توانیم از روی نشانه های محو و کم رنگ بیش فعالی تشخیص دقیقی بدهیم.

علائم بیش فعالی در کودکان زیر دو سال

اختلال بیش فعالی نسبت به قدرت تکلم کودک در رفتارهایی مانند پیدا کردن جهت، مهارت شنیدن و توجه تاثیر می گذارد. بین بروز اختلال بیش فعالی و میزان خواب کودک رابطه ای وجود دارد و پدر و مادر باید به میزان آن دقت کنند.

همچنین طبق مطالعات مختلف مشخص شده که کمبود خواب باعث می شود توجه و توان حافظه کاهش یابد.

کودکان ۱۲ تا ۱۸ ماهه معمولاً می توانند در گفتار خود ۲۰ کلمه را استفاده کنند و زمانی که آن ها به دو سال می رسند تعداد این واژگان به ۲۰۰ عدد افزایش می یابد.

در دایره لغات کودک ۲ تا ۳ سال، معمولا بالای ۹۰۰ واژه وجود دارد.

توجه به این نکته ضروری است که قدرت تکلم برای تمام کودکان یکسان نبوده و دختران سریع تر از پسران حرف می زنند.

علائم بیش فعال در کودکان مدرسه

همانطوری که گفتیم تغییر محیط و سطح کنترل در کودکان می تواند علائم بیش فعالی را بیش از پیش در کودک نمایش دهد. به همین دلیل ورود به مدرسه برای کودکان می تواند برهه جدیدی در مشاهده علائم بیش فعالی باشد.

• والدین باید درباره برنامه هایی که مسئولین برای بهبود کودکان بیش فعال در نظر گرفته اند، سوال کنند. از جمله این برنامه ها می توان سنجش کودکان، تعیین برنامه درسی، ایجاد تغییرات در ظاهر کلاس درس، روش های آموزشی مناسب و تعامل بین پدر و مادر و معلمین را نام برد.
• پدر و مادر باید با معلمان کودک حرف زده و نسبت به کارهایی که معلم برای کودک بیش فعال انجام داده آگاه شوند و از آن حمایت کنند.
• وجود کامپیوتر در کلاس نیز به کمک کودک بیش فعال خواهد آمد، به دلیل اینکه بعضی از این کودکان نمی توانند با دست به درستی بنویسند.

تفاوت علائم بیش فعالی در دختران و پسران

اختلال بیش فعالی در بین پسران سه برابر دختران رخ داده و تشخیص آن در دختران دیرتر اتفاق می افتد. در بین دختران مبتلا علائمی مانند نداشتن نظم و کم توجهی نسبت به موضاعات پیرامون و اختلال در یادگیری مهارت ها و حل مسائل شیوع بیشتری دارد.

دختران بیش فعال در زمان دبستان، دقت کمی دارند و با ضعف در یادگیری مهارت های آموزشی و حل کردن مسئله مواجه هستند. همچنین این دختران توجه چندانی به محیط پیرامون نداشته و رفتار خشونت آمیز نیز بروز نمی دهند.

پسران بیش فعال عموما حرکات و رفتارهای غیر منطقی که انگیزه و برنامه خاصی پشت آن نیست، انجام می دهند، همچنین بروز رفتار های خشونت آمیز نیز بین آنان شیوع بیشتری دارد.

عوارض و خطرات بیش فعالی

اختلال بیش فعالی باعث می شود که زندگی برای کودکان مبتلا با مشکل مواجه شود. این کودکان عموماً:

• در کلاس درس با سایر دانش آموزان به بحث و درگیری می پردازند.
• نسبت به سایر کودکان بیشتر دچار صدمات و حوادث می شوند.
• اعتماد به نفس کمی دارند.
• در برقراری ارتباط با سایر دوستان با مشکل مواجه هستند.
• احتمال اعتیاد و الکلی شدن در این کودکان نسبت به بقیه کودکان بیشتر است.

اگر چه ابتلا به این اختلال سبب بروز بیماری های دیگر نمی شود ولی کودکان بیش فعال نسبت به بقیه کودکان بیشتر در معرض آسیب های زیر هستند:

• مشکل در یادگیری
• افسردگی
• اضطراب
• بیماری دو قطبی یا شیدایی
• بروز سندرم تورت (بروز تیک عصبی و لکنت زبان)
• انجام دزدی از دیگران، آسیب به اموال مردم
• مخالفت و رفتارهای گستاخانه با بزرگ تر ها

مقاله دوم بیش فعالی

امروزه عده زیادی از والدین نسبت به شیطنت زیاد فرزندشان شاکی هستند. آن ها بیان می کنند که کودک همواره در حال جنب و جوش و فعالیت بوده و به شدت بی قرار و نا آرام است. این والدین به حواس پرتی و عدم تمرکز فرزند خود نیز اذعان می کنند.

پدر و مادرها از دلایل بروز این فعالیت ها آگاه نبوده و به سرزنش کودک می پردازند، حتی در مواردی دیده شده که برخی از آن ها، کودکان را  تهدید یا کتک می زنند. در این مقاله به خصوصیات بیش فعالی در کودکان پرداخته شده تا آگاهی والدین نسبت به این اختلال افزایش یابد.

اختلال بیش فعالی در بین کودکان شیوع نسبتاً زیادی داشته و ۸ تا ۱۰ درصد از کودکان به آن ابتلا دارند و تاکنون دلیل اصلی بروز آن مشخص نشده است. بروز اختلال بیش فعالی در افراد مختلف متفاوت بوده و به طور کلی به سه گروه تقسیم می شود.

• اختلال اول: این گروه از کودکان مبتلا، فقط با مشکل در توجه و تمرکز مواجه هستند.
• اختلال دوم: در این نوع اختلال، فعالیت و تحرک زیاد دیده می شود.
• اختلال ترکیبی: افراد مبتلا هم پر تحرک هستند و هم در توجه و تمرکز مشکل دارند.

خصوصیات عمومی کودکان بیش فعال

• عملکرد ضعیف در مدرسه با وجود هوش بالا
• ناتوانی در انجام به موقع وظایف و مسئولیت ها
• ناتوانی در تمرکز به مدت طولانی
• احساس خستگی در زمان انجام کارها و فعالیت ها
• بین صحبت دیگران پریدن
• جواب دادن به پرسش قبل از اینکه جمله سوال کننده تمام شود
• نداشتن صبر و تحمل در برابر خاسته ها
• پر سر و صدا انجام دادن کارها
• حرف زدن زیاد
• جنب و جوش فراوان
• رعایت نکردن نوبت در صف یا بازی های گروهی
• عصبانیت و حساسیت زیاد
• گرفتن وسایل دیگران بدون اجازه
• ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
• فراموش کردن وسایل شخصی و قرار دادن آنها در مکان های مختلف
• هل دادن و یا کتک زدن سایر بچه ها
• حواس پرتی در زمان انجام کارها
• انجام دادن کارهای خطرناک بدون توجه به عواقب احتمالی آن ها
• خیال بافی پی در پی

خصوصیات ویژه کودکان بیش فعال

۱- معمولا بی قرار و نا آرام بوده و قادر نیستند در یک مکان بنشینند و باید دائماً راه بروند. این مشکل در مدرسه بارزتر بوده و باعث به هم خوردن نظم کلاس و پرت شدن حواس سایر دانش آموزان می شود.

۲- تکانشگر هستند. این کودکان معمولاً فعالیت های خود را بدون تفکر انجام داده و نسبت به انجام آن ها احساس پشیمانی نمی کنند.

۳- قادر نیستند به مدت طولانی به چیزی توجه کنند. این کودکان بسیار رویا پرداز بوده و در مدرسه برای انجام تکالیف خود، به دلیل عدم تمرکز و حواس پرتی با مشکل مواجه هستند و حتی ممکن است اعداد و کلماتی را نیز که به خوبی می دانند، اشتباه بنویسند.

چه زمانی ممکن است کودک مبتلا به بیش فعالی باشد؟

کودکان بیش فعال برخی از رفتارها را نسبت به سایر بچه ها سخت تر انجام می دهند. والدین برای تشخیص راحت تر، بهتر است این پرسش ها را از خود بپرسند:

● آیا در زمان انجام کارها و فعالیت ها، کودک با ضعف در شنیدن مواجه است؟

● آیا کودک در مقایسه با سایر بچه ها با سرعت بیشتری دچار هیجان می شود؟

● آیا کودک در برابر غذا خوردن، خوابیدن، شستن دندان ها و سایر کارهای روزمره مقاومت می کند؟

● آیا نسبت به رفتارهای کودک در محیط مدرسه، معلمان ابراز نگرانی می کنند؟

● کودک سریع تمرکز خود را از دست داده و حواسش پرت می شود؟

چگونه اختلال بیش فعالی را تشخیص بدهیم؟

سن ابتلا به اختلال بیش فعالی حدود ۲ یا ۳ سالگی است. در سن ۲ سالگی پزشک متخصص به ارزیابی رفتار کودک پرداخته تا در صورت مشاهده علائم، درمان را آغاز کند. هر چه سریع تر روند درمانی آغاز شود میزان موفقیت آن افزایش می یابد.

اما در اغلب موارد تا زمانی که کودک وارد محیط های آموزشی مانند مهدکودک یا دبستان نشده که به تمرکز و نشستن مدت بیشتر نیاز است، این اختلال تشخیص داده نمی شود.

اگر چه گروه زیادی از کودکان علائم خفیف این اختلال را دارند ولی تا زمانی که وارد مدرسه نمی شوند، تشخیص برای آن ها صورت نمی گیرد.

تشخیص این اختلال با یک آزمون یا آزمایش خاص صورت نگرفته و برای تشخیص قطعی نیاز است که مجموعه از خصوصیات بیش فعالی در کودک به مدت ۶ ماه و در دو مکان مختلف مانند خانه و  مهد کودک یا دبستان دیده شود.

متاسفانه برخی از والدین در برابر پذیرش اختلال فرزند خود مقاومت می کنند و نسبت به هشدار اطرافیان برای رفتارهای کودک خود بی توجه هستند و به بهانه عوارض جانبی داروها، شروع درمان را به تعویق می اندازند، در حالی که اگر درمان کودک در زمان مناسب شروع نگردد، ممکن است عوارض جبران ناپذیری بر آینده کودک داشته باشد.

عوارض عدم درمان به موقع بیش فعالی

در صورتی که نسبت به درمان کودکان بیش فعال، توجه کافی نشود، زمینه برای ابتلا آنها به افسردگی و بروز رفتارهای ضد اجتماعی و بزهکارانه فراهم خواهد کرد.

 والدین حتماً باید در دوران کودکی نسبت به معالجه کودک بیش فعال اقدام کرده و از بروز مشکلات در دوران مدرسه جلوگیری کنند زیرا این کودکان به دلیل عدم تمرکز به درس گوش نداده و از کلاس مدام بیرون می روند که باعث افت عملکرد تحصیلی می شود.

 زمانی که این کودکان وارد دوران نوجوانی می شوند به دلیل فراموشکاری آنها را افرادی بی حواس و سهل انگار تلقی می کنند. آن ها در زمان درس خواندن و سایر فعالیت ها به دلیل فرو رفتن در رویا و خیال، قادر نیستند کارهای خود را به اتمام برسانند.

 از دیگر مشکلاتی که در اثر عدم درمان به موقع اختلال بیش فعالی به وجود می آید می توان ابتلا به اضطراب، سو مصرف مواد مخدر، اختلال سلوک، پرخاشگری، بی نظمی و بی توجهی به قوانین و مقررات، طرد شدن از گروه ها به دلیل بروز برخی رفتارها و کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس اشاره کرد.

نکات تکمیلی درباره بیش فعالی کودکان

اختلال بیش فعالی در بین پسران نسبت به دختران شیوع بیشتری داشته و خصوصیات و نشانه های متفاوتی از این اختلال در هر دو جنس بروز می کند.

در پسران بیش فعال تحرک و فعالیت زیاد اغلب مشاهده می شود اما در دختران این اختلال خود را به شکل کم توجهی نشان می دهد‌.

دختران بیش فعال معمولاً بی نظم و ساکت بوده و همچنین نسبت به موضوعات اطراف توجه خاصی نمی کنند. ولی پسران بیش فعال فعالیت ها و رفتارهای غیر منطقی بدون برنامه و یا هدف قبلی را بیشتر انجام می دهند. در محیط مدرسه دختران بیش فعال، دقت کافی نداشته و یا ضعف در آموزش مهارت ها و حل مسائل مواجه هستند اما رفتار پرخاش گرانه در آن ها دیده نمی شود.

 توجه به این نکته ضروری است، در صورتی که علائم ذکر شده در دوره های کوتاه و مقطعی مشاهده شود، طبیعی بوده و نشان دهنده اختلال بیش فعالی نیست و نمی توان هر کودکی را که شیطنت انجام می دهد بیش فعال نامید.

برخی از کودکان به دلیل قرارگیری در بعضی از موقعیت ها و یا ابتلا به بیماری ها ممکن است علائمی همانند اختلال بیش فعالی بروز دهند.

• تغییرات ناگهانی و بدون برنامه قبلی همچون طلاق، تغییر محل زندگی یا مدرسه، مرگ نزدیکان
• تشنج های نا مشخص
• استرس و اضطراب
• اختلال افسردگی
• بیماری هایی که باعث آسیب به مغز می شوند.

والدین باید توجه کنند که حتماً نیاز است که روان شناس یا روان پزشک متخصص که دارای علم و آگاهی نسبت به این اختلال است، با ارزیابی رفتار کودک، ابتلا به بیش فعالی را تشخیص دهد و نباید صرفا با دیدن چند ویژگی خاص از کودک او را بیش فعال تلقی کرد.

علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان