برخی از والدین همواره نسبت به مواردی مانند خواب کافی، مراحل رشدی و ... نوزاد خود احساس نگرانی دارند. در این مقاله به ۸ نشانه سلامت نوزاد پرداخت شده تا والدین نسبت به سلامتی نوزاد خود اطمینان حاصل کنند.
برخی از پدر و مادرها با تولد نوزاد خود با توجه اینکه درباره مسائل ابتدائی نوزادان هیچ آگاهی ندارند، دچار استرس می شوند ولی با گذشت چند هفته و سپری کردن مدت زمانی با نوزاد، این نگرانی ها از بین می رود و حتی کم‌کم قادر به تشخیص تفاوت گریه ناشی از گرسنگی و خستگی نیز می شوند.
مقاله تحرک بیش از حد نوزاد از سری مقالات بیش فعال در کودکان، تولید شده توسط موسسه فرزندان برتر است. این مقالات صرفا جهت بالا بردن سطح اطلاعاتی خانواده ها است که تولید شده است و توصیه اکید می کنیم که به هیچ وجه خانواده ها از این مقالات برای درمان کودکان استفاده نکنند.
بیش فعالی اختلالی است که در آن کودک مبتلا فعالیت زیاد و جنب و جوش فراوان دارد. میزان تحرک این کودکان باعث بروز مشکلاتی برای خود شخص و اطرافیان او می شود.
در واقع بروز این اختلال در کودک سبب شده که قادر نباشد آرام و بدون حرکت در یک مکان بنشیند و یا نسبت به یک موضوع خاص توجه داشته باشد. این کودکان در مقایسه با سایر بچه ها بیشتر دچار مشکلات رفتاری، تشخیصی، افسردگی، اضطراب و عدم اعتماد به نفس می شوند.
علائم بیش فعالی شامل:
فرد دارای این نوع اختلال قادر به تمرکز بر روی یک فعالیت یا مسئولیتی که به او داده اند، نیست. این گروه از افراد معمولا:
در این نوع افراد مبتلا همواره مشغول فعالیتی هستند، بدون اینکه نسبت به عملی که انجام می دهند فکر کنند (فعالیت های تکانشی). در مواردی دیده شده که با افزایش سن، سطح این علائم این نوع اختلال کاهش می یابد. از ویژگی افراد مبتلا می توان موارد زیر را نام برد:
در افراد مبتلا به این نوع بیش فعالی، مشخصه های هر دو گروه مبتلا دیده می شود. کودکان مشکلاتی در زمینه توجه کردن، فعالیت زیاد، کنترل حرکات تکانشی دارند. زمانی که علائم اختلال بیش فعالی در یک کودک دیده شد حتما باید توسط یک متخصص ماهر معاینه گردد. جهت تشخیص بیش فعالی توجه به این نکات کمک کننده است:
با افزایش آگاهی والدین نسبت به رفتارهای نوزاد، اعتماد به نفس آنها نیز بیشتر می شود. کودکان سالم مجموعه ای از رفتارها، عادات و خلق و خوی خاصی دارند. برای آشنایی والدین با استانداردهای رشدی کودک، نشانه هایی از رفتارهای نوزاد نرمال تهیه شده که مطالعه آن پیشنهاد می شود.
نوزادان در اغلب اوقات در حال گریه هستند و اینکه والدین فقط سعی کنند با او حرف بزنند، باعث آرامش و قطع گریه او نخواهد شد.
به دلیل اینکه صدای پدر و مادر آوای موسیقی همیشگی برای نوزاد در دوران جنینی بوده، توجه او به سمت صدا آن ها جلب می شود. جنیفر شو، پزشک کودکان و نویسنده کتاب "پیش به سوی خانه با نوزادی در آغوش" درباره علت این توجه بیان می کند که، حضور ۹ ماهه نوزاد در رحم مادر و شنیدن مداوم صدای والدین باعث این اتفاق است و حرکاتی مانند قنداق شدن، بغل کردن و حس گرمای بدن نیز کمک به بازسازی دوران آرام رحمی برای نوزاد می کند.
گام نخست برای ایجاد پیوند نوزاد با والدین این است که در حضور آنها آرام می شود که نشان دهنده ی این اتفاق بوده که نوزاد در زمینه عاطفی و هیجانی در حال رشد است.
تعویض روزانه ۸ تا ۱۰ نوبت پوشک نوزاد نشان دهنده این است که او به اندازه کافی شیر خورده و رشدش طبیعی است حتی اگر میزان شیری که می خورد در روزهای مختلف تفاوت داشته باشد.
والدین گاهی با این پرسش مواجه می شوند که چگونه تشخیص دهیم نوزادی که از شیر مادر تغذیه می کند، به اندازه کافی شیر خورده است؟ در پاسخ باید گفت که تعداد پوشک های تعویضی در هر روز تاییدی بر میزان کافی شیر خوردن نوزاد است.
جهت اطمینان از سلامتی نوزاد و اینکه به اندازه کافی وزن دارد، ویزیت ماهانه پزشک اطفال ضروری است اما در فاصله بین مراجعات به پزشک، تعداد پوشک های کثیف بسیار کمک کننده هستند که والدین تشخیص دهند نوزاد به اندازه کافی شیر می خورد.
دکتر شو در این باره می گوید که نوزادان همیشه، در هر روز و یا هر وعده به یک اندازه شیر نمی خورند و جهش های ناگهانی و کاهش هایی نیز گاهی در تغذیه او رخ می دهد. توجه به این نکته ضروری است که با گذشت زمان، نوزاد باید وزنش بیشتر شود.
نوزاد در طول روز چندین مرتبه آرام شده و به محیط اطرافش با دقت می نگرد که نشان دهنده این است که می خواهد از آن چیزی بیاموزد.
به طور معمول نوزاد در چند هفته اول تولد که بینایی کاملی ندارد، باید هر دو ساعت یکبار از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه شود و میزان خواب او چیزی حدود ۱۶ ساعت منقطع است. در این زمان که رشد بینایی کامل نیست، نوزاد در زمان بیداری فقط گریه می کند و اتفاق خاصی رخ نمی دهد.
با افزایش سن نوزاد قادر است که ماهیچه های چشم خود را کنترل کند و بر یک هدف دیداری (که عموما والدین هستند) تمرکز نماید. وقتی کودک آرام و هوشیار است به وارسی محیط اطراف پرداخته و این اطلاعات را پردازش می کند.
طبق نظر دکتر شو، با رسیدن سن نوزاد به یک ماهگی، مدت زمان بیداری او نیز افزایش می یابد و در آن بازه زمانی آرام شده و به بررسی نشانه های دیداری می پردازد.
نوزاد برای شنیدن صداهای پیرامون، سر را به سمت منبع صدا حرکت داده و برای شنیدن بهتر، سکوت می کند. این حرکت نشان دهنده رشد شنوایی نوزاد و استفاده از مغز جهت تشخیص صداها است.
نوزاد در زمان تولد می تواند صداها را بشنود ولی برای تشخیص صداهای نا مرتبط اطراف نیاز به چند هفته زمان دارد. همچنین با گذشت زمان، درک نوزاد برای تشخیص صداهای جذاب بهتر می شود و صداهایی مانند موسیقی در حال پخش باعث توجه او را جلب می کند.
زمانی که والدین، عکس العمل نوزاد به صدا را به شکل سر برگرداندن و پیدا کردن جهت منبع صدا می بینند، باید نسبت به سالم بودن شنوایی او مطمئن شوند، همچنین این حرکت نشان دهنده این بوده که رشد در زمینه شنیدن صداهای اطراف اتفاق افتاده است.
زمانی که نوزاد نسبت به شناسایی الگو ها، رنگ ها و ... به جست و جو می پردازد نشان دهنده این است که قدرت بینایی او بهتر شده و همچنین رشد مغزی نیز در حال بهبود است.
زمانی که نوزاد می تواند نگاه از پنکه سقفی که در حال خیره شدن به آن بود، بردارد یعنی پیشرفت بینایی اتفاق افتاده است.
در زمان تولد نوزاد میزان قدرت بینایی او حدود یک پنجم یک فرد بزرگسال تخمین زده شده است. در ابتدا نوزاد فقط اجسامی که در فاصله ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتری او قرار گرفته اند را می تواند ببیند. معمولا فاصله بین صورت نوزاد و مادر در هنگام شیر دادن در همین حدود است.
وقتی که کودک به سن یک ماهگی رسید، قادر است که اجسامی که در فاصله ۴۵ سانتیمتری هستند را نیز ببیند.
دنبال کردن چشمی الگوها، رنگ های درخشان و وسایل چرخنده همچون پنکه در دو ماهگی نوزاد اتفاق می افتد. در این سن رشد کامل در زمینه تشخیص رنگ ها و یا درک عمق آنها برای نوزاد رخ نداده و توجه نوزاد فقط به سمت رنگ های متفاوت در کنار هم جلب می شود.
زمانی که کودک سعی می کند با دیگران تماس چشمی برقرار کند و یا از طریق لبخند زدن، خندیدن و ... ارتباط بگیرد، نشان دهنده این است که نوزاد در حال تبدیل به یک موجود شاد اجتماعی است.
در یک ماهگی معمولا نوزاد با والدین تماس چشمی برقرار می کند و حرکاتی مانند لبخند زدن، غان و غون کردن و خندیدن را به ترتیب در دو ماهگی، سه ماهگی و چهار ماهگی انجام می دهد. انجام این گونه رفتارها نشان دهنده تمایل نوزاد برای برقراری ارتباط با والدین است و سعی می کند نسبت به محیط اطرافش اطلاعاتی به دست آورد.
در 5 ماهگی، نوزادان در برابر لبخند زدن دیگران به شکل اجباری و متقابل لبخند می زنند. بروز این قبیل رفتارها نشانگر رشد اولیه زبان در نوزاد است.
دکتر شو در این باره می گوید که استفاده از زبان بدن همچون تماس چشمی و حالت چهره در نوزادان قبل حرف زدن اتفاق می افتد که نشان دهنده تمایل آنها برای برقراری ارتباط از طریق کلمات است. قبل از حرف زدن نوزادان معمولا با تولید غان و غون و صداهای مشابه از دستگاه صوتی خود استفاده می کنند.
با گذشت زمان نوزاد کمتر گریه می کند و خواب منظم تری پیدا می کند که اثبات تکمیل شدن سیستم عصبی او و یادگیری روندها است.
والدین باید به خواب نوزاد دقت کافی داشته باشند تا نوزاد بتواند در طول روز چندین مرتبه بخوابد، همچنین با رشد نوزاد، میزان خواب شبانه او در بین دفعات شیردهی باید به چهار ساعت افزایش یابد. رسیدن به این مرحله در نوزادان مختلف متفاوت است.
زمانی که والدین دارای نوزادی هستند که تغذیه و خواب غیر قابل پیش بینی دارد، باید سعی کنند این روال را به سمت برنامه مشخص و ثابت هدایت کنند.
زمانی که نوزاد با گذشت سن قادر است وزن بدن خود را تحمل کند نشان می دهد که ماهیچه های او در حال قوی شدن هستند.
وقتی نوزاد یک ماهه می شود قادر است برای چند لحظه سرش را بالا بگیرد. با رشد او و رسیدن به سن سه ماهگی این کار را بهتر و برای مدت طولانی تری انجام می دهد.
در صورتی که نوزاد توانایی بالا گرفتن سر خود را دارد و یا حتی قادر است سرش را به اطراف بچرخاند، اثبات می کند که در حال انقباض ماهیچه های در حال رشد خود است.
والدین جهت کمک به نوزاد می توانند زمانی جهت تمرین ماهیچه ها در بیرون از گهواره و صندلی برای او اختصاص دهند.
قرار دادن نوزاد بر روی شکم بر سطح زمین، مانند یک کلاس ورزشی برای او بوده که کمک به رشد ماهیچه های مختلف نیز می کند. دکتر شو در این مورد می گوید که در مواردی که نوزاد فرصت قرار گرفتن بر روی شکم را نداشته باشد در مقایسه با سایر بچه ها با تاخیر در غلت زدن، نشستن و چهار دست و پا رفتن مواجه می شود.
به طور کلی نوزادان نسبت به الگوی حرکتی سایر بچه ها ممکن است جلوتر یا عقب تر باشند. پدر و مادرهایی که دارای نوزادی هستند که دیرتر مهارت های حرکتی را می آموزد، معمولا دچار نگرانی می شوند.
در صورتی که نوزاد متناسب با سن خود، توانایی انجام مهارت های مختلف را نداشته باشد، نیاز است که پزشک به ارزیابی علت و در صورت لزوم به درمان بپردازد. بررسی رشد تکاملی-حرکتی کودک و معایناتی که پزشک انجام می دهد مشخص می کند که نوزاد از رشد ذهنی خوبی برخوردار است یا خیر.
زمانی نیاز است که کودک یک ساله توسط پزشک معاینه شود که با موارد زیر مواجه شوند:
در ادامه به توضیح مختصری درباره اختلال بیش فعالی و مشخصه های حرکاتی کودکان مبتلا به آن پرداخته شده است. برای آشنایی بیشتر والدین با علائم و روش های درمانی اختلال بیش فعالی پیشنهاد می شود که مقالات مختلفی که توسط موسسه فرزندان برتر تهیه شده است، مطالعه گردد.
در موارد بسیاری، حرکات غیر طبیعی کودک با افزایش سن و قبل از بلوغ رفع می شوند. و در گروه دیگر، این علائم با رشد کودک کاهش می یابند. برای درمان به موقع مراجعه به پزشک متخصص ضروری بوده و معمولا از دارو درمانی در کنار روش های دیگر برای کاهش این اختلال استفاده می شود.
موسسه فرزندان برتر پیش رو در زمینه درمان بیش فعالی کودکان بدون دارو با تولید محتویات ارزشمند در زمینه بیش فعالی کودکان قصد دارد (مقالات بیش فعالی کودکان) دانش مادران عزیز را برای تشخیص و درصورت امکان درمان کودکان خود را افزایش دهد.
لزوما محتویات تولید شده جنبه آموزشی و اطلاعاتی دارند و هیچ گونه به کارگیری این محتویات در قالب درمان به خانواده های عزیز توصیه نمی شود.
نوزادان معمولا به دلیل گرسنگی، در اواسط شب از خواب بیدار می شوند اما در دوران نوپایی یا سنین مدرسه بیماری، خوردن دارو ها و یا دیدن کابوس باعث شده که کودکان از خواب بپرند.
طبق نظر کارشناسان، ایجاد عادات منظم و مشخص برای خواب کودک باعث بهبود شرایط خواب می شود. برای کودکانی که در سنین مدرسه قرار دارند، ۹ تا ۱۲ ساعت خواب الزامی است.
طبق مطالعات صورت گرفته توسط انجمن روان پزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، عادت های خواب نا منظم و اضطراب باعث بروز بسیاری از اختلالات در زمینه خواب می شود.
زمانی که کودک در سنین کم قرار دارد خواب برای او به منزله جدایی از والدین بوده و سعی می کند با کمک روش های مختلف مانند تقاضای مکرر برای آب خوردن و یا رفتن به سرویس بهداشتی زمان آن را به تعویق بیندازد.
بسیاری از والدین که دارای کودکان بیش فعال هستند، تمایل دارند که بدانند کودک آنها دچار اختلالات در زمینه خواب است یا خیر؟ اختلالات در زمینه خواب باعث مشکلات فراوانی در تمام جنبه های زندگی خانواده دارد. مطالعه این مطلب به تشخیص مشکلات خواب، درمان یا کاهش اثرات آن کمک می کند.
اهمیت خواب کودک بر کسی پوشیده نیست ولی ابتلا به اختلال بیش فعالی باعث تاثیر منفی بر تمام جنبه های زندگی یک خانواده می شود.
بین اختلال بیش فعالی و خواب رابطه پیچیده ای وجود دارد. طبق نظر کارشناسان این اختلال می تواند باعث مشکلات خواب شود و همچنین در موارد بسیاری دیده شده که کم خوابی باعث تشدید علائم بیش فعالی گردیده است.
همچنین مصرف داروهای بیش فعالی مشکلاتی در خواب بعضی از کودکان ایجاد می کنند. طبق نتایج تحقیقات انجام گرفته مشخص شد که کمبود خواب باعث تاثیر منفی بر تمرکز، هیجانات، عملکرد کودک در انجام تکالیف مدرسه و حتی کیفیت زندگی کل اعضا خانواده می شود.
همچنین در خانواده هایی که فرزند بیش فعال دارند، به علت مشکلات خواب کودک و تنش های ناشی از آن، والدین عموما از بی خوابی رنج می برند.
طبق بررسی های صورت گرفته در خانواده هایی که کودک بیش فعال دارند، نتایج زیر گزارش گردید:
بداخلاقی های در زمان خواب و نخوابیدن ها در هنگام شب باعث بروز تنش در خانواده که دارای کودک بیش فعال هستند، می شود.
در گام نخست باید ماهیت و اندازه مشکل خواب کودک بیش فعال شناسایی گردد. برای مشخص شدن اینکه چه زمانی کودک برای خواب مشکل دارد می توان تقویمی برای خواب کودک تهیه کرد و با استفاده از آن نکته های مشکل زا اصلی برای مشورت با پزشک مشخص گردد.
والدین می توانند برای فهمیدن کمیت و کیفیت خواب کودک بیش فعال خود به بررسی مشکلات خواب کودک و الگوهای آن بپردازند، که این اطلاعات به پزشک جهت رفع آن کمک خواهد کرد.
اگر چه بسیاری از متخصصان به ویژه روان پزشکان مصرف داروهای محرک را عامل اختلالات خواب در کودکان بیش فعال تلقی می کنند ولی با بررسی های صورت گرفته مشخص شده که رفتار نامناسب در ارتباط بین والدین و کودک نیز یکی دیگر از این عوامل است.
از جمله مشکلات خواب کودکان بیش فعال می توان به مقاومت برای رفتن به تخت خواب، به سختی بیدار شدن هنگام صبح، مشکلات تنفسی در زمان خواب، کسل بودن در طول روز و بیداری های شبانه اشاره کرد.
همچنین از جمله اختلالات همراه با بیش فعالی می توان سندرم پاها، مشکل حرکت مداوم اندام ها، ناتوانی در خوابیدن، بی خوابی، فعالیت حرکتی میوکلونیک شبانه و ضعف در هوشیاری نام برد.
برخی از این اختلالات جز بعد رشدی کودک بوده و نباید نسبت به آن نگرانی داشت، در صورتیکه والدین فکر می کنند فرزند آنها در این زمینه اختلالاتی دارد، می توانند این پرسش ها را از خود بپرسند:
چنانچه مشکلات خواب ناشی از مصرف داروهای محرک است پیشنهاد می شود که والدین از استراتژی های زیر استفاده کنند:
توجه به این نکته ضروری است که حتماً مصرف یا تغییر داروها، باید با مشورت و تحت نظارت پزشک متخصص صورت گیرد.
اختلالات خواب در بین کودکان شیوع زیادی دارد، چنانچه والدین با علائم زیر مواجه شدند، نیاز است که با پزشک متخصص مشورت کنند.
بی خوابی یکی از مشکلات خواب بوده که باعث به سختی به خواب رفتن و خواب ماندن شخص می شود. در انسانهای سالم شخص در مدت ۱۰-۲۰ دقیقه به خوای فرو می رود. یکی از اهداف درمانی برای کودکان بیش فعال کاهش زمان به خواب رفتن به کمتر از نیم ساعت است.
اغلب کودکان در زمان خواب کابوس می بینند که جز موارد رشد طبیعی آنها محسوب می شود. معمولا اتفاقات نگران کننده و تنش زا باعث بروز این کابوس ها می شوند. والدین می توانند برای آرامش کودک او را در آغوش گرفته و درباره کابوس صحبت کنند.
خرخر کردن در بین کودکان شیوع زیادی داشته و در سنین ۱ تا ۹ سالگی حدوداً ۱۲درصد آنها این عمل را انجام می دهند.
خرخر کردن در خواب در بین کودکان مبتلا به بیش فعالی حدود ۳ برابر افرادی که دارای مشکلات روحی هستند رخ می دهد. این حرکت، علامتی از آپنه خواب نیز هست. آپنه خواب در واقع نوعی مشکل بوده که شخص در خواب با مشکل قطع و وصل تنفس مواجه می شود که خواب راحت را نیز از فرد دریغ می کند.
وقفه تنفسی نیز به حالتی گفته می شود که فرد برای نفس کشیدن و بیدار شدن دچار تقلا و کشمکش می شود. وقفه تنفسی در تعداد اندکی از کودکان عامل خرخر کردن است که باعث تشدید مشکلات بیش فعالی و عدم توجه می شود.
از دیگر مشکلات شایع در بین کودکان بیش فعال، دندان قروچه را می توان نام برد که اغلب خودشان از این موضوع آگاه نیستند و در صورت ادامه داشتن آن باعث مشکلات لثه و دندان برای شخص می شود.
شب ادرای برای کودکان زیر ۵ سال امری طبیعی است. چنانچه کودک بالاتر از ۵ سال سن دارد و دچار این مشکل است، مشورت با پزشک کمک کننده خواهد بود. بین مشکل شب ادراری با اختلال بیش فعالی رابطه مستقیمی وجود ندارد اما احساس گناه و شرم ناشی از آن باعث بروز مشکلات رفتاری در کودک بیش فعال می شود.
در کودکان مبتلا به بیش فعالی علائمی همچون بیش فعالی و نقص توجه در طول روز قابل مشاهده است ولی در مواردی نیز آنها دچار خستگی و احساس خواب آلودگی نیز هستند.
میزان شیوع سندرم پای بی قرار در بین مبتلایان به بیش فعالی در حدود یک چهارم است که در این سندرم، کودک در هنگام خواب جهت کاهش آن، پاهای خود را سریع حرکت می دهد.
این سندرم درواقع مشابه سندرم پای بی قرار بوده که علاوه بر پاها، دست نیز تکان می خورد.
طبق نتایج یک مطالعه، حدود ۷۱ تا ۸۴ درصد کودکان بیش فعال به سختی به خواب می روند.
طبق همان مطالعه مشخص شد که ۲۷ تا ۴۹ درصد کودکان بیش فعال در خواب دائماً چرخش و جابجایی انجام می دهند و ۲۵ تا ۳۶درصد نیز در طی شب چندین بار از خواب می پرند.
برای بهبود و درمان مشکلات خواب کودکان بیش فعال پیشنهاد می شود از روش های زیر استفاده شود.
والدین می توانند یک تقویم تهیه کرده و در آن مشکلات خواب مرتبط با اختلال بیش فعالی کودک و نحوه رفتار او در روز بعد را در آن ثبت کنند، که باعث مشخص شدن تاثیر این مشکل بر سایر اعضا نیز خواهد شد.
در این تقویم می توان مواردی مانند زیر را نوشت:
در واقع این تقویم باعث ارزیابی بهتر جهت تشخیص و درک اختلالات خواب می شود.
انجام فعالیت های ورزشی بر کیفیت خواب شبانه کودکان به ویژه مبتلایان به بیش فعالی تاثیر زیادی دارد.
انجام ورزش های سبک همچون قدم زدن، پریدن یا بازی کردن برای کاهش مشکلات خواب توصیه می شود ولی انجام فعالیت های شدید ورزشی چند ساعت قبل از خواب، مشکلاتی برای خواب کودک به وجود می آورد.
والدین باید نسبت به اینکه کودک هر شب در زمان مشخصی به رختخواب رفته و زمان مشخصی نیز بیدار می شود، اطمینان حاصل کنند. اتاق خواب کودک باید تاریک، ساکت و دمای مطلوبی داشته تا کودک راحتر به خواب برود. فعالیت هایی مانند تماشای تلویزیون و انجام بازی های کامپیوتری قبل از خواب توصیه نمی گردد.
کودک نباید از یکی دو ساعت قبل خواب، غذاهای سنگین و پرحجم مصرف کند. همچنین از مصرف مواد غذایی حاوی کافئین به دلیل اثر طولانی مدتی که بر بدن دارد باید جلوگیری کرد. والدین نباید اجازه دهند که کودک از عصر به بعد مواد غذایی شیرین، قهوه و چای مصرف کند.
زمانی که مقدمات خواب فراهم شود، مغز علامتی دریافت می کند مبنی بر اینکه زمان خواب رسیده است. به طور مثال مسواک زدن، پوشیدن لباس برای خواب و... . در صورتی که والدین این قبیل کارها را هر شب در زمان خواب کودک انجام دهند کودک نیز می آموزد و تبدیل به عادات قبل از خواب می شوند.
والدین باید هر گونه وسیله، اسباب بازی و با وسایل بازی الکترونیک مانند تلویزیون، کامپیوتر که باعث تداخل در خواب کودک می شوند را از محیط اتاق خواب حذف کنند. همچنین برای خواب راحت، کودک نباید در تخت خواب خود وسایل بازی را برده و به بازی بپردازد.
تهیه یک رو انداز مخصوص و یا یک وسیله خاص که باعث آرامش کودک می شود، کمک می کند که کودک کمتر به حضور والدین در اتاق خواب نیاز پیدا کنند و همچنین در صورت بیداری در نصف شب، با دیدن آن به آسودگی به خواب برود.
برای بهبود کیفیت خواب کودک در شب، والدبن می توانند از خواب کودک خود در صورتی که فقط یک بار بیدار شد و یا اصلاً بیدار نشد تعریف کنند. این کار باعث تشویق کودک می شود.
گاهی بیماری هایی مانند آلرژی، آسم و... باعث خرخر کردن، آپنه خواب و دیگر مشکلاتی برای خواب کودک بیش فعال می شوند. بنابراین نیاز است که والدین این موضوع را به پزشک کودک مطرح کنند.
معمولا اثر درمانی بسیاری از داروهایی که برای کنترل علائم بیش فعالی تجویز می شوند در اواخر بعدازظهر و اوایل غروب رو به کاهش می رود، که باعث شده علائم کودک بیش فعال به سختی کنترل شده و والدین نیز سعی می کنند که در این زمان او را به تخت خواب بفرستند.
برای مصرف داروها نیاز است که با پزشک مشورت شود تا بهترین اثر درمانی را روی کودک حاصل شود. مصرف برخی از داروها مشکلاتی برای خواب کودکان بیش فعال به وجود می آورد.
اختلال بیش فعالی طیف مختلفی داشته و بر روی هر کودک اثر متفاوتی می گذارد، بنابراین نیاز است که تمام روش های دارویی و درمانی با پزشک متخصص مطرح شوند.
مشورت با پزشک باعث مدیریت علائم بیش فعالی قبل و یا هنگام خواب کودک می شود. در مواردی نیز نیاز است که برای رفع مشکلات خواب و رفع پیامدهای آن، کودک زیر نظر پزشک داروهای خواب آور مصرف کند.
مقاله کودکان بیش فعال در مدرسه که در حال مطالعه آن هستید، از سری مقالات مرتبط با بیش فعالی کودکان است که توسط مجموعه درمانی فرزندان برتر تهیه و در اختیار خانواده ها قرار گرفته است.
صفحه مقالات تولید شده حوزه بیش فعالی کودکان همگی از مقالات بسیار مناسب و جذاب این حوزه هستند.
در نظر داشته باشید مقالاتی که در این سایت مطالعه می فرمائید همگی جنبه اطلاع رسانی داشته و به هیچ عنوان از این مقالات در درمان خودسرانه کودک خود استفاده نکنید.
بین کودکان از نظر میزان تحرک، فعالیت و جنب و جوش تفاوت بسیاری وجود دارد. برخی از کودکان از همان ابتدا دارای جنب و جوش زیادی بوده و آنها دائماً در حال تکان دادن دست و پای خود هستند.
با افزایش سن میزان تحرک آنها نیز افزایش می یابد به نحوی که قادر نیستند برای مدت زمان کمی نیز آرام باشند، والدین باید مدام در حال مواظبت از آنها باشند. این گروه از کودکان به کودکان شیطون در بین مردم شناخته می شوند.
گروه دیگری از کودکان نیز وجود دارند که از زمان تولد به شدت آرام بوده و موقع شیر خوردن و خوابیدن هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند. طبق بررسی های صورت گرفته مشخص شد که هر دو گروه کودکان سالم بوده و فاقد هر گونه بیماری یا آسیب مغزی هستند.
در مواردی نیز کودکانی وجود دارند که از همان روزهای نخست تولد رفتاری متفاوت با دو گروه قبل دارند، از جمله این رفتارها می توان گریه و شیون مداوم، سخت به خواب رفتن، حواس پرتی و برگرداندن صورت در زمان خوردن شیر اشاره کرد.
زمانی که این کودکان بزرگتر می شوند با سایر کودکان تعامل دوستانه نداشته و در بازی های گروهی نوبت رعایت نمی کنند، همچنین به شدت جنب و جوش دارند و در مواردی نیز وسایل را به سمت اطرافیان پرت می کنند.
بروز چنین رفتارهایی سبب کاهش آسایش والدین شده و انتقاد از کودک را در پی دارد که در نهایت باعث می شود که اعتماد به نفس و عزت نفس کودک کاهش یابد. تشخیص این اختلال معمولاً قبل از سه سالگی اتفاق می افتد اما موارد بسیاری از این کودکان در مدرسه و با تشخیص معلمان به مراکز درمانی مراجعه می کنند.
مدرسه بین اکثر کودکان مکانی محبوب محسوب نمی شود به دلیل اینکه باعث محدود شدن آنها بعد از هفت سال بازی و آرامش می شود.
در مدرسه کودکان به اجبار باید به مدت چند ساعت روی صندلی ساکت نشسته و به سخنان شخصی که نمی شناسند گوش دهند. کودکان در روزهای نخست به دلیل نداشتن دوست چندان مایل نیستند به مدرسه بروند اما با گذشت زمان و آشنایی بیشتر با محیط مدرسه، کم‌کم به معلم و مدرسه علاقه پیدا می کنند.
اما درباره کودک بیش فعال قضیه تفاوت دارد و مدرسه باعث محدودیت رفتاری این کودکان می شود.
کودکان بیش فعال به شدت ناآرام و بیقرار هستند و قادر به اجرای دستورالعمل ها نبوده و نمی توانند کارها را تا انتها انجام دهند. از دیگر رفتارهای کودکان بیش فعال در مدرسه می توان به کم توجهی، فراموشکاری و گم کردن وسایل و انجام کارهای خطرناک مانند آویزان شدن از درخت اشاره کرد.
کم توجهی و نداشتن تمرکز یکی از مشخصه های بارز کودکان بیش فعال است. معلم در مواجهه با یک کودک بیش فعال با کار سختی رو به رو است و رفتار آموزگار تاثیر زیادی در علاقمندی این کودکان به مدرسه و تحصیل دارد.
با ورود کودکان بیش فعال به دبستان، آن ها با دو مشکل اساسی روبه رو می شوند. این کودکان به دلیل عدم تمرکز حواس و ناتوانی در آرام نشستن بر روی صندلی، چندان توجهی به مطالب معلم نمی کنند و دچار مشکل یادگیری می شوند.
همچنین به دلیل ناتوانی در اتمام رساندن کارها، قادر نیستند فعالیت ها و تکالیف مدرسه را انجام دهند. بیشتر کودکان بیش فعال در نوشتن و خواندن دچار مشکل هستند و به دلیل عدم تمرکز برای درک حروف و اعداد ممکن است آنها را برعکس یا تغییر شکل یافته ببینند که باعث شده اغلب آنها در سال اول دبستان مردود گردند.
مشکل دوم کودکان بیش فعال در بازی های گروهی و ارتباط با سایر بچه ها است. این کودکان به دلیل رعایت نکردن نوبت در بازی ها، انجام کارها بدون تفکر قبلی و بروز رفتارهای ناگهانی مانند خندیدن یا گریه کردن باعث می شوند که در بین بچه ها محبوب نباشند و از آنها دوری می شود.
برای درمان کودکان بیش فعال فقط دارو درمانی پاسخگو نبوده و نیاز است که روش های تربیتی و نحوه برخورد درست کودکان مبتلا، آموزش داده شود. حمایت ها و آموزش های صحیح به کودک بیش فعال کمک می کند تا به سمت موفقیت قدم بردارد.
در ادامه برای مدیریت رفتار کودکان بیش فعال در دبستان 50 پیشنهاد و راهکار ارائه شده است که مطالعه آن کمک کننده خواهد بود:
۱- کودک بیش فعال به دلیل نداشتن تمرکز کافی سریع حواسش پرت می شود، برای رفع این مشکل بهتر است که صندلی او در ردیف اول و یا کنار معلم باشد.
۲- استفاده از روش های عملی نسبت سخنرانی معلم برای یادگیری کودک بیش فعال تاثیر بهتری دارد.
۳- زمانی که معلم از نکات جدیدتر در آموزش خود استفاده کند، کودک بیش فعال یادگیری بهتری دارد.
۴- کودک بیش فعال دارای فعالیت های تکانشی هست، تکرار تمرین خود گویی مانند "صبر کن، کمی بیشتر دقت کن" باعث بهبود این رفتارها خواهد شد.
۵- عضویت در گروه های کلاسی و انجام فعالیت ها به شکل گروهی برای دانش آموز بیش فعال تاثیر زیادی دارد.
۶- بهتر است که فعالیت ها و مسئولیت های کودک بیش فعال به قسمت های کوچکتر تفکیک شوند.
۷- تشویق و دادن پاداش در زمان های کوتاه باعث کاهش علائم این اختلال و تکرار رفتارهای مطلوب خواهد شد.
۸- برقراری تماس چشمی و نگاه کردن سریع نیز کمک کننده است.
۹- جهت تاکید بر قسمت های درس، بهتر است که از حالات و حرکات بدنی استفاده گردد.
۱۰- زمانی که کودک بیش فعال بر نیمکت تک نفره بنشیند برای خود و سایر همکلاسی ها بهتر خواهد بود.
۱۱- استفاده از رنگ ها و موارد دیداری مانند نقاشی، عکس و فیلم و موارد لمسی مانند گچ، کاغذ خمیر باعث آموزش بهتر کودک بیش فعال می شود.
۱۲- هوش بیشتر کودکان بیش فعال خوب بوده و محیط سازماندهی شده کمک می کند که آن ها از توانایی ها و استعدادهای خود استفاده کنند.
۱۳- در زمان انجام تکالیف تاکید بر جزئیات و منظور اصلی درس به انجام درست آنها کمک خواهد کرد.
۱۴- استفاده از روش یادداشت برداری باعث کمک به کودکان بیش فعال مخصوصاً آن هایی که مشکل شدید تری دارند، می شود.
۱۵- بهتر است که در زمان انجام تکالیف و تمارین مدرسه، بر کارهای کودک نظارت صورت گیرد.
۱۶- به دلیل جنب و جوش فراوانی که کودکان بیش فعال دارند، نیاز است گاهی به حیاط رفته و دوباره به کلاس برگردد.
۱۷- استفاده از رنگ ها برای سازمان دهی امور به او کمک خواهد کرد.
۱۸- سرزنش کودک بیش فعال و استفاده از جملاتی مانند، دقت کن، حواست کجاست؟ باعث تشدید اضطراب در آنها و عملکرد آنها را کاهش می دهد.
۱۹- روش های تقویت حافظه همچون تصویر سازی ذهنی، ارتباط برقرار کردن بین موضوعات مختلف، داستان سازی، تهیه تقویم و جدول زمانی و ... به یادگیری بهتر کودکان بیش فعال کمک می کند.
۲۰- بین اختلال بیش فعالی و هوش کودک رابطه ای وجود ندارد و تنبیه و روش های اضطراب زا باعث تشدید علائم این اختلال می شوند.
۲۱- در مواجهه با کودکان بیش فعال صبوری نیاز است به دلیل اینکه آنها دچار اختلال در زمینه درک و احساس بوده و قادر به تنظیم و سازماندهی رفتارهای خود نیستند.
۲۲- چنان چه والدین کودکان بیش فعال به طبقه بندی کارهای خود بپردازند، به روند درمانی کودک خود کمک خواهند کرد. به طور مثال در یک پوشه، کارهایی که به اتمام رسیده اند قرار گیرد و در پوشه دیگری کارهای ناتمام.
۲۳- مرور و خواندن جز به جز فصل ها و قسمت های بزرگ برای این کودکان بهتر است.
۲۴- آموزش سریع، انجام دادن کارها و مرور آن ها برای کودکان بیش فعال ضروری است.
۲۵- درس خواندن کودک با یک نفر دیگر تاثیر بیشتری بر یادگیری دارد.
۲۶- تهیه تقویم روزانه و نوشتن کارهای روزمره نیز موثر است.
۲۷- کودک باید در محیط مدرسه، سر ساعت داروهای خود را مصرف کند.
۲۸-در بعضی از مدارس برای آموزش بهتر کودکان بیش فعال کلاسهای آموزشی خاصی برگزار می شود که یادگیری آن ها را سرعت می بخشد.
۲۹- تشویق های کلامی و تهیه کادو باعث تکرار رفتارهای خوب کودک بیش فعال را در پی دارد.
۳۰- تذکر نسبت به رفتارهای نامناسب کودک و صحبت راجع به آنها نیز باعث کاهش بروز چنین رفتارهایی خواهد شد.
۳۱- تعیین قوانین و مقررات ثابت برای کودک، کمک به انجام درست انتظارات و درخواست ها می کند.
۳۲- زمانی که کودک بیش فعال کار ناشایستی انجام داد، تغییر مکان او و قرار دادن نزدیک معلم، به بهانه نزدیکی بیشتر به تخته، نتیجه مثبتی در می دارد.
۳۳- این که چند دانش آموز بیش فعال در کنار هم باشند، کار درستی نبوده و بهتر است کودک بیش فعال در کنار دانش آموز زرنگ از نظر تحصیلی بنشیند.
۳۴- کودکان بیش فعال تمرکز حواس کافی ندارند و بهتر است در کنار پنجره، انتهای کلاس و کنار کلید برق قرار نگیرند تا کمتر دچار حواس پرتی شوند.
۳۵- چنانچه کودک بیش فعال در زمان تدریس درس جدید، نزدیک معلم باشند درس را بهتر می آموزند.
۳۶- کودکان بیش فعال از نظر شخصیتی معمولاً مدبر و راهبر هستند و تدریس مبحث جلسه قبل در کلاس برای آن ها مفید است.
۳۷- جهت آموزش غیر مستقیم درس می توان از دانش آموزان بیش فعال و کم دقت، درخواست کرد که توضیح همان مبحث را انجام دهند.
۳۸- برای جلوگیری از شیطنت این دانش آموزان، رفع نیاز آنها جهت مرکز توجه بودن و مطرح شدن کارآمد است.
۳۹- لحن کلام و وضعیت ایستادن درست معلم در زمان تدریس باعث تمرکز بهتر دانش آموز بیش فعال به درس خواهد شد.
۴۰- استفاده از وسایل کمک آموزشی مانند فیلم، نوارهای آموزشی، کارت های بازی و... اشتیاق دانش آموزان به ویژه افراد مبتلا به بیش فعالی به درس را افزایش می دهد.
۴۱- برای جلب توجه دانش آموز بیش فعال در زمان پرسیدن درس می توان نام کوچک او را صدا زد.
۴۲- یکی دیگر از روش های افزایش تمرکز برای دانش آموز بیش فعال این است که معلم در کنار او قرار گرفته، بدون برداشتن کتاب و با انگشت یا خودکار به نکات مهم درس اشاره کند.
۴۳- زمانی که در کلاس از آموزن های هوش، سنجش دقت و سرعت و... استفاده شود، کلاس درس برای این دانش آموزان جذابیت بیشتری دارد.
۴۴- صحبت درباره شیطنت ها و اشتباهات و ... کودکان بیش فعال کار درستی نبوده و باعث عصبانیت، پرخاش و... بیشتر آنها شده و بروز آن رفتارها را هدفمند می کند.
۴۵- افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس باعث شکل گیری بهتر شخصیت کودک شده و تاثیر مثبت بر رفتار او خواهد داشت.
۴۶- برای نتیجه گیری بهتر نیاز است که اطرافیان نسبت به آن ها با رفتاری ملایم، صبر، حوصله و منطق رفتار کنند.
۴۷- رابطه و تعامل درست بین معلمان و والدین جهت بررسی و تعیین برنامه هایی برای کودک بیش فعال ضروری است. در این برنامه ها معمولاً مواردی مانند سنجش کودک، تنظیم برنامه درسی، ایجاد تغییر در کلاس درس، روش های آموزشی مناسب برای دانش آموزان بیش فعال مطرح می شود.
۴۸- حمایت والدین از معلم و کارهایی که برای کودکان بیش فعال انجام می دهد، کمک فراوان به یادگیری بهتر این کودکان می کند.
۴۹- بعضی از دانش آموزان بیش فعال نمی توانند با دست بنویسند، قرار دادن رایانه در کلاس درس به یادگیری آن ها کمک خواهد کرد.
۵۰- کمک به دانش آموزان بیش فعال جهت انجام فعالیت های بدنی در مدرسه باعث عملکرد بهتر آن ها خواهد شد. به طور مثال معلم می تواند به کودک اجازه دهد تا پای تخته سیاه کاری را انجام دهد.
طبق اخبار منتشر شده در مدارس آلمانی برای کنترل علائم بیش فعالی در دانش آموزان مبتلا، جلیقه های پر از ماسه طراحی شده است که باعث تغییر قابل توجه رفتار در آن ها شد.
نکته آخر
هر کودک دارای استعدادهای مختلفی است. والدین باید جهت موفقیت کودک بیش فعال خود توانایی های او را بشناسند و زمینه برای شکوفایی آنها فراهم کنند. این توانایی ها ممکن است در کارهای هنری، ورزشی، فنی و... باشد.
در صورتی که والدین برای رشد کودک بیش فعال خود زمینه را فراهم و با هر موفقیت او در این فعالیت ها تشویق کنند باعث بهبود اعتماد به نفس و عزت نفس کودک شده و علائم این اختلال نیز کاهش می یابد.
اغلب کودکان بیش فعال دارای هوش بسیار بوده و از نظر اخلاقی نیز مهربان هستند. رفتار درست اطرافیان باعث ظهور و رشد هوش و خلاقیت کودکان بیش فعال می شود. تعداد زیادی از افراد مهم و تاثیر گذار در جهان به این اختلال مبتلا بوده اند و حتی مواردی از آنها نیز به علت بروز رفتارهای خاص از مدرسه اخراج شده اند اما حمایت های خانواده و آموزش درست آنها موجب شد که تبدیل به دانشمندان، هنرمندان و... مانند آلبرت انیشتین، توماس ادیسون، بتهوون، آبراهام لینکن و لویی پاستور شوند.
کودکان بیش فعال در مدرسه
طبق نظر کارشناسان، شکل گیری شخصیت کودک از نخستین روزهای تولد آغاز می شود. نوزاد از همان روزهای نخست قادر است که نوازش مادر را درک کند و نسب به آن واکنش حسی بروز دهد.
شخصیت کودک تا سن دو سالگی از نظر خصوصیات فطری تکمیل شده و پس از آن تاثیر عوامل محیطی بر ویژگی های اکتسابی قابل مشاهده است. در این سن کودک می تواند درخواست های مادی و نیاز های فیزیکی خود را به راحتی بگوید.
به طور مثال در زمان گرسنگی، غذا بخاهد و یا در زمان تشنگی، آب طلب کند. ولی کودک در این سن قادر نیست که درباره خواسته های روحی و معنوی خود را صحبت کند و آن ها توسط فعالیت های دیگر به جز بیان مستقیم قابل مشاهده هستند.
معمولا شناخت کودکان توسط نقاشی کشیدن، داستان گویی و بازی کردن صورت می گیرد. به عبارتی نقاشی به منزله زبان کودک بوده تا دیگران نسبت به دنیای درونی و روح کودک آگاهی کسب کنند و حتی می توان مواردی همچون ناسازگاری، بیماری و شغل آینده او را نیز متوجه شد.
چنان چه کودک کشیدن نقاشی را دوست داشته باشد، با انجام این کار به او احساس لذت دست خواهد داد ولی اگر اطرافیان موجب اجبار و فشار برای کشیدن نقاشی شوند، کودک این کار را از روی علاقه درونی انجام نخواهد داد و نمی توان چندان به نقاشی های او استناد کرد.
اغلب افراد، خط خطی کردن کاغذ توسط کودک را کاری بدون مفهوم و معنا تلقی می کنند ولی باید توجه داشت که کودکان بسته به محدوده سنی از خط خطی کردن کاغذ منظور خاصی دارند.
عوامل فردی و تکاملی بر معنا و مفهوم خطوط ترسیم شده توسط کودک تاثیر دارند. طبق دیدگاه روان تحلیلی گری، نقاشی های فرا فکن به شکل غیر مستقیم موجب شده که از جهان درونی کودک تصویر درستی به دست آید.
آثار نمادین در نقاشی های کودکان به منزله مفاهیم، نگرش ها، پویایی، ادراک و پاسخ به محیط بیرون، احساسات و خاطرات اضطراب انگیز است. چنان چه بتوان این نقاشی ها را به خوبی تفسیر کرد، می توان زمینه را برای رشد و پویایی درونی کودکان در آینده فراهم کرد.
در حقیقت با کمک نقاشی می توان اطلاعاتی راجع به این که، کودک چه تصوری درباره خود دارد و به چه نحوی تمایل دارد با جهان بیرون ارتباط بر قرار کند، کسب کرد.
به طور کلی سیر تکاملی ترسیم نقاشی در کودکان شامل مراحل زیر است:
آزمون های زیادی برای شناخت شخصیت و خصوصیات روانی و رفتاری کودکان طراحی شده که در ادامه به چند تا از آن ها اشاره شده است.
مک آور در سال 1994 این آزمون را طراحی کرد ولی اشخاصی همچون همر، هندلر، اوربان و کوپیتر در سال های مختلف آن را وسعت دادند. استفاده از این آزمون باعث می شود که در نقاشی های فرافکن علاوه بر شناخت شخصیت، به تفسیر آن نیز کمک گردد.
آزمون خانه-درخت- آدم توسط باک طراحی شد که در آن علاوه بر تصویر انسان، خانه و درخت نیز دارای معنا و مفهوم هستند. تجسم رمزی و ناخودآگاه شخصیت کودک از طریق خانه و آدمک مشخص بوده و نشانگر تعادل عاطفی و میزان طراز عقلی شخص است.
توجه به این نکته ضروری است که نتایج این آزمون ها به تنهایی کمک کننده نبوده و نیاز است که سایر آزمون های روان شناسی نیز در این زمینه به کار گرفته شود.
با استفاده از نقاشی های ترسیم شده توسط کودک می توان مشکلات روانی و رفتاری کودکان را تشخیص داد که در ادامه به برخی از آن ها اشاره شده است.
این اختلال یکی از شایع ترین اختلالات حال حاضر در بین کودکان محسوب می شود و طبق نظر کارشناسان حدود 20 درصد کودکان به آن مبتلا هستند. خوشبختانه امروزه پدر و مادر ها نسبت به سلامتی روح و روان فرزندان خود توجه بیشتری داشته و پیگیر آن هستند.
این اختلال معمولا با سه علامت بیش فعالی، عدم توجه و تمرکز و بروز حرکات تکانشی همراه است اما باید توجه کرد هر نوع پر تحرکی مربوط به اختلال بیش فعالی نبوده و گاه عوامل محیطی سبب بروز علائم مشابه می شوند.
برای شناخت بهتر این علائم و کمک به تشخیص دقیق تر، موسسه فرزندان برتر مقاله ای با عنوان " خصوصیات بیش فعالی" بر روی سایت قرار داده که مطالعه آن برای افزایش آگاهی والدین مفید است و پیشنهاد می گردد.
همان طور که اشاره شد نقاشی کشیدن به منزله زبان کودکان بوده و با استفاده از آن می توان به مشکلات و اختلالات کودکان پی برد. در این مطلب به برخی از نکات مرتبط با این اختلال و نقاشی کودکان اشاره شده است.
با استفاده از آزمون های ترسیم خانواده می توان مشکلات ارتباطی را نیز شناخت. برخی از ویژگی ها و علائم موجود در آزمون ترسیم خانواده همچون ارزنده سازی، نا ارزنده سازی، نحوه ارتباط کودک با اعضا خانواده و ترسیم نکردن برخی افراد کمک می کند تا به چگونگی رابطه بین کودک و اعضا خانواده پی برد.
طبق نظر کارشناسان در این آزمون، چنان چه کودک در نقاشی خود شخصی را نسبت به دیگران قد بلندتر و بزرگتر بکشد نمایانگر این است که آن فرد در ذهن کودک از دیگران بهتر بوده و وابستگی عاطفی به او دارد و به آن ارزنده سازی می گویند.
در زمینه ناارزنده سازی، قضیه به صورت بر عکس است. در صورتی که کودک در نقاشی خود، شخصی را حذف، کوچک و ناقص تر و در پایان کار بکشد، نشان می دهد که در ذهن کودک آن شخص نسبت به سایرین بدتر بوده و به نوعی در این نقاشی بی ارزش تلقی شده است.
زمانی که در نقاشی کودک ارزنده سازی پدر و مادر دیده شود، بیانگر رابطه خوب کودک با آن ها است همچنین نا ارزنده سازی والدین در نقاشی کودک به ارتباط غیر سازنده کودک و آن ها اشاره دارد.
در مواردی که تصویر مادر از نقاشی کودک حذف گردد، گفته می شود که بین کودک و او رابطه سازنده ای وجود ندارد. در صورتی که درباره حذف پدر به طور قطع نظری داده نمی شود و ممکن است دلیل این کار شاغل بودن پدر در محیط خارج از منزل باشد.
1. تفاوت کودکان بیش فعال و کودکان عادی در ترسیم آدمک ها
2. متفاوت ترسیم کردن خانواده توسط کودکان بیش فعال
کودکان بیش فعال خانواده را نسبت به سایر کودکان در نقاشی های خود متفاوت می کشند و از این تفاوت ها می توان موارد زیر را نام برد:
معمولا در تفسیر این نتایج گفته می شود، به دلیل این که کودکان بیش فعال همواره از سوی دیگران طرد می شوند به حمایت، جلب توجه و محبت اطرافیان نیاز دارند و در زمان کشیدن معمولا دست ها را به شکل باز می کشند که بیانگر این بوده که به حمایت و پذیرش دیگران نیاز دارند.
معمولا در خانواده های که کودک بیش فعالی وجود دارد، سازمان خانواده دچار تزلزل شده و در آرامش و آسایش آن ها خلل به وجود می آید. این والدین در مواجهه با مشکلات مختلف یک دیگر را متهم می کنند. بنابراین آشفتگی بین روابط پدر و مادر ایجاد شده و کودک نیز این موضوع را درک می کند و به شکل نا خود آگاه آن ها را در زمان ترسیم نقاشی خود از هم دور می کشد.
معمولا والدین نگرش خوبی نسبت به کودک بیش فعال خود در مقایسه با سایر فرزندانشان ندارند و کودک این موضوع را متوجه می شود. چنین رفتارهایی باعث می شود که کودک احساس حسادت نسبت به سایر خواهر و برادر هایش داشته باشد. و این قبیل احساسات را در زمان ترسیم نقاشی بروز دهد و آن ها را به شکل نا ارزنده سازی ترسیم کند.
کودکان بیش فعال به دلیل بروز رفتارهای خاص معمولا از سوی اطرافیان طرد می شوند و کم کم می آموزند که روی دیگران چندان حسابی باز نکرده و بر روی خود سرمایه گذاری کنند و به همین دلیل در زمان کشیدن نقاشی خود را ارزنده سازی می کنند.
زمانی که کودک در نقاشی خود یک آدم را می کشد در واقع با استفاده از آن به بیان تصویر خود و یا درکی که از بدن و علایق خود دارد، می پردازد. در ادامه به شکل خلاصه به نماد های اصلی اندام ها در نقاشی کودکان اشاره می کنیم:
تصویر سر در نقاشی کودکان، بیانگر شخصیت، توانایی تفکر، قدرت هوش بوده و همچنین علت اصلی کنترل فشارهای درونی است. کودکان در نقاشی خود معمولا سر را به شکل بزرگ می کشند ولی چنان چه ابعاد سر بیش از حد طبیعی بزرگ باشد، نشان دهنده این است که خود را بزرگتر از حد طبیعی می بیند.
معمولا در نقاشی کودکان پرخاشگر، جزییات صورت افراد به شکل غیر عادی بزرگ کشیده می شوند اما کودکان خجالتی فقط نگاهی اجمالی به جزییات کرده و سپس فقط دایره صورت را می کشند، در موارد نادری آن ها صورت را از نیم رخ ترسیم می کنند.
کشیدن دهان و دندان ها معمولا نشان دهنده احتیاج به مواد خوردنی بوده و در مواردی نیز پرخاشگری یا مسائل جنسی را نیز بیان می کند. اگر در ترسیم نقاشی، لب ها به شکل بسته کشیده شده باشند، بیانگر وجود تنش و فشار است و همچنین کشیدن چانه به منزله نماد قدرت مردانگی تلقی می شود.
با استفاده از چشم ها می توان دنیای درونی و میزان سطح اجتماعی کودک را متوجه شد. به دلیل ارزش زیبایی چشم ها، کودکان معمولا در نقاشی ها، آن ها را بزرگ ترسیم می کنند.
در برخی موارد کشیدن بینی در نقاشی نشانگر وجود مشکلات جنسی است.
چنان چه در نقاشی کودکان، بر روی برخی از اجزا بدن سایه زده شود، بیانگر این بوده که در آن قسمت ها، مشکل یا اختلالی وجود دارد.
در نقاشی کودکان در بیشتر مواقع خانه به شکل پیش پا افتاده رسم می شود ولی با رشد کودک و افزایش سن، ترسیم آن شکل بهتری به خود می گیرد. در مواردی که پدر و مادر از یک دیگر طلاق گرفته باشند، خانه به شکل دو قسمت به تصویر کشیده شده و معمولا برای آن دو در ورودی وجود دارد.
ترسیم خورشید در نقاشی کودکان نشان دهنده امنیت، شادی، گرما، قدرت و در برخی مواقع مظهر و نماد پدر خوب است. در زمانی که رابطه خوبی بین کودک و پدرش برقرار باشد، در نقاشی های کودک، خورشید کامل بوده و می درخشد. چنان چه ارتباط درستی بین آن ها وجود نداشته باشد، کودک خورشید را پشت کوه کشیده و یا در افق به شکل قوی ترسیم می کند. در مواقعی نیز که ترس از پدر وجود داشته باشد، رنگ خورشید قرمز و یا سیاه است.
ترسیم آسمان در نقاشی کودکان به مفهوم الهام و پاکی بوده ولی زمین نشان دهنده ثبات و امنیت است. زمانی که کودک سن کمی دارد، برای کشیدن زمین از هیچ خطی استفاده نمی کند ولی با رسیدن به سن 5 یا 6 سالگی که توانایی درک دلایل منطقی به دست می آورد، قادر است که زمین را بکشد.
طبق نظر کارشناسان بین اعتماد به نفس کودکان و ترسیم نقاشی آن ها رابطه ای وجود دارد. چنان چه کودک تمام برگه یا ورق خود را از نقاشی پر کند گفته می شود که اجتماعی بوده و اعتماد به نفس بالایی دارد. اما در صورتی که کودک در صفحه نقاشی خود فقط قسمت کمی را استفاده کند، نشانگر اعتماد به نفس پایین او خواهد بود.
والدین باید توجه کنند که اختلال بیش فعالی باعث عوارض نا خواسته در کودکان شده که ممکن است عدم درمان به موقع آن عوارض زیادی همچون عملکرد پایین تحصیلی، طرد از سوی اطرافیان و کاهش اعتماد به نفس به همراه داشته باشد.
برای درمان این اختلال، استفاده از روش های دارویی، درمان اصلی محسوب می شود. تجویز دارو توسط پزشک فقط سبب آرام کردن کودک نشده بلکه عملکرد بهتر او در زمان انجام فعالیت ها را نیز به همراه دارد.
در کنار درمان های دارویی، روش های متعددی مانند رفتار درمانی، کار درمانی، آموزش خانواده ها، ورزش، درمان خانگی و کمک از گیاهان دارویی و نوروفیدبگ نیز باعث کنترل این علائم می شوند که برای آشنایی بهتر با جزییات آن ها مطالعه مقالات سایت توصیه می شود.
در این روش، متخصصان کار درمانگر روی نیازهای کودک بیش فعال متمرکز شده و همچنین به بهبود و تقویت مهارت هایی همچون سازماندهی و هماهنگی فیزیکی، افزایش کارآمدی در زمان انجام فعالیت های روزانه نیز می پردازند.
در گام نخست این متخصصان باید به بررسی تاثیر این اختلال بر زندگی فردی، اجتماعی کودک پرداخته تا بتوانند اطلاعاتی راجع به توانایی ها و ضعف ها کودک کسب کرده و متناسب با آن ها تمارینی تعیین کنند.
معمولا بازی های مانند گرفتن یا زدن توپ توسط کار درمانگرها برای افزایش هماهنگی با کودک داده می شود و تمارینی نیز جهت کاهش عصبانیت و ضعف و تمرکز نیز ارائه می شود. از دیگر نتایج کار درمانی می توان به تقویت مهارت اجتماعی و فعالیت های روزانه و نوشتن با دست اشاره کرد.
اگر چه برای کنترل علائم این اختلال روش های مختلفی وجود دارد ولی طبق نظر کارشناسان متخصص کودک، استفاده از روش کار درمانی برای بهبود ناتوانی در هماهنگی و سازماندهی کودکان بیش فعال از دیگر روش ها کارآمد تر است.
نقاشی کودکان بیش فعالآموزش و تربیت کودکان دارای اختلال بیش فعالی نسبت به دیگر بچه ها سختر بوده و نیاز است که پدر و مادرها خلاقیت و نوآوری بیشتری در روش های تربیتی خود به کار ببرند.
به طور کلی کودکان از نظر سختی تربیت به دو گروه تقسیم می شوند: گروه نخست کودکانی هستند که تربیت آنها سخت است و گروه دوم کودکانی اند که تربیت آنها نسبت به سایر بچه ها سختر است.
برخی از والدین در اغلب مواقع بیان می کنند که یکی از فرزندان آن ها نسبت به بقیه رفتار درستی نداشته و حتی باعث آزار اطرافیان نیز می شود و نمی دانند برای تربیت و آموزش او چه کاری باید انجام دهند.
کودکان دارای مهارت، استعداد و سلایق مختلف و متنوعی بوده و رفتارهای مختلفی نیز بروز می دهند. اینکه بدانیم چرا تربیت یک کودک نسبت به سایرین سخت تر است چندان اهمیتی ندارد و مهم طرز برخورد والدین با این مسئله است. در این مقاله به مسائل مرتبط با تربیت و آموزش کودکانی که دارای اختلال بیش فعالی و یا سایر مشکلات هستند، پرداخته شده است.
تربیت و آموزش برخی از کودکان، نیازمند صرف زمان و انرژی فراوان والدین آن ها است. در صورتی که پدر و مادرها مایل هستند که تمام فرزندان آنها به موفقیت برسند اما دارای کودکانی هستند که تربیت و آموزش آن ها نسبت به بقیه بچه ها سخت تر است حتما باید در زمینه فرزند پروری تلاش بیشتری داشته باشند.
آموزش کودکانی که دارای اختلال بیش فعالی هستند برای پدر و مادرها و همچنین معلمان به منزله یک چالش بزرگ است. به دلیل اینکه این کودکان در مقایسه با سایر بچه ها از مشکلاتی مانند عدم توجه و تمرکز و بیش فعالی نیز رنج می برند.
برای بهبود کودکانی که اختلال بیش فعالی دارند و همچنین با مشکلات ضعف در توجه مواجه هستند، باید ۴ جنبه درمانی در نظر گرفته شود:
عدم توجه و انجام حرکات بیش فعالی برخی از کودکان، موجب بروز رفتار تکانشی آن ها می شود. از دیگر دلایل بروز رفتارهای نا مناسب این کودکان می توان مصرف داروهای درمان کننده آلرژی و همچنین نا امیدی کودکان از درمان را نام برد. این عوامل سبب می شوند که آموزش آن ها نسبت به سایر کودکان دشوار گردد.
والدین حتما باید نسبت به اینکه چه عاملی باعث بروز رفتار نامناسب کودک شده، آگاهی کسب کنند و در طول دوره تربیت و آموزش این قبیل کودکان باید صبر و شکیبایی بیشتری از خود نشان دهند.
زمانی که کودکان بیش فعال رفتار نا مطلوبی را بروز می دهند بهتر است که دخالت والدین در زمان مناسب صورت گیرد تا سریع تر این کودکان آرام شوند.
به طور مثال بهتر است زمانی که مادر یک کودک بیش فعال، رفتاری مبنی بر این اختلال از فرزند خود دید، در زمان مناسب وارد عمل شود. او باید با مشاهده رفتار هیجان زده و بیش فعال کودک به او بگوید: امروز رفتار نا مناسب و هیجان زده ای داشتی اما بهتر است که دیگر آرام شوی. تا به این لحظه زمان خودت را به خوبی سپری کردی و من دوست ندارم دچار مشکل شوی. پس بهتره چند دقیقه با هم وقت بگذارنیم. دوست دارم الان برایت یک قصه تعریف کنم و تو بهتره با کشیدن چند نفس عمیق خودت را آرام کنی.
چنان چه مادر تا وقتی که رفتار کودک، غیر قابل کنترل شود صبر کند، به سختی می تواند او را آرام کند. در این شرایط نیاز است که مادر خونسرد بوده تا کودک سریع تر آرام شود.
عصبانیت و فریاد زدن بر سر کودک موجب می شود که رفتارهای بدتری را بروز دهد. در این روش مادر نباید با حرف زدن به او بگوید که آرام شود، بلکه بهتر است در کنار فرزند خود بماند و با کمک تعریف داستان سبب شود کودک از انجام حرکات و رفتارهای نامناسب منصرف گردد.
گروهی از کودکان نیز زمانی آرام می گردند که موسیقی ملایم و یا داستان صوتی بشنوند و یا تلویزیون تماشا کنند. مادر می تواند از این روش در زمانی که کودک دچار هیجان زیادی شد، استفاده کند و کودک نیز می آموزد که با کنترل رفتار خود می تواند یک باز خورد خوب کسب کند. این تکنیک برای بسیاری از کودکان موثر است.
ثبات رفتاری پدر و مادر ها باعث آموزش و تربیت بهتر کودکان بیش فعال می شود. این کودکان برای اینکه بتوانند یک رفتار خوب بروز دهند نیازمند ساختار صحیح رفتاری هستند.
والدین حتما باید برنامه ای تنظیم کنند که در آن ساعات و نحوه امور روزانه کودک بیش فعال ذکر شده باشد. به طور مثال زمان بیداری از خواب، غذا خوردن، انجام فعالیت های مدرسه، انجام بازی، دیدن تلویزیون و ....
برای تاثیر گذاری بهتر این برنامه ها نیاز است که نکاتی رعایت شود:
والدین نباید از اختلال کودک به عنوان بهانه ای برای بروز رفتار نامناسب استفاده کنند. بروز چنین رفتارهایی باعث می شود کودک بیاموزد، می تواند از مشکل خود به عنوان بهانه جهت انجام یک فعالیت و یا عدم اصلاح رفتار نامناسب در طول زندگی بهره ببرد.
ممکن است با تکرار چنین رفتارهایی کودک بیش فعال نیز بگوید: امروز رفتار خوبی نداشتم به دلیل اینکه یادم رفت دارو بخورم.
کودکی که از یک ناتوانی رنج می برد بهتر است بداند که پشتکار و دقت عمل باعث کمرنگ شدن این ضعف می شود. جهت آموزش کودکان بیش فعال به یک برنامه خاص و دقت و انرژی فراوان احتیاج است و عذر و بهانه باعث بهبود در تربیت آنها نخواهد شد.
توجه به این نکته ضروری است که استفاده از روش دارو درمانی به تنهایی باعث درمان کودکان بیش فعال نخواهد شد و پدر و مادرها بهتر است نحوه تربیت و آموزش صحیح این کودکان را بیاموزند.
در ادامه چند روش مناسب برای رفتار با کودکان بیش فعال را ذکر می کنیم:
در برخی مواقع والدین از کودکان خود انتظارات، باورها نا مناسب داشته و حتی قضاوت های نابه‌جایی نیز انجام می دهند این قبیل رفتارها موجب می شود که در روابط بین آنها مشکلاتی ایجاد گردد.
حتما باید پدر و مادرها دیدگاه خود را نسبت به کودکان بیش فعال تغییر داده و شناخت بیشتری از آن ها پیدا کنند. و همچنین نیاز است که والدین بدانند بروز رفتارهای خاص کودک ناشی از این اختلال بوده و این قبیل رفتارها عمدی نیست.
این کودکان معمولا دارای استعداد و توانایی های خاصی هستند و قادرند با آموزش و تربیت درست به موفقیت های زیادی دست پیدا کنند.
برقراری ارتباط درست بین پدر و مادر و فرزند باعث می شود، بسیاری از مشکلات و اختلافات به راحتی حل گردند و در روابط آنها خللی به وجود نیاید. برای رسیدن به این مرحله توجه به این نکات ضروری است:
در صورتی که والدین به ویژگی های مثبت فرزند خود توجه کنند باعث می شود که کودک نیز به قوانین تعیین شده برای موفقیت اهمیت بیشتری دهند. تحسین کردن یکی از راه های مناسب جهت آموزش رفتار مطلوب به کودک است. چنانچه در زمان تحسین کودک، توصیه های زیر را به کار گرفته شود، تاثیر زیادی جهت تربیت او خواهد داشت.
یکی از مشکلات کودکان بیش فعال، ناتوانی در کنترل حواس است و نیاز دارند که در زمان انجام رفتار یا فعالیت خاص، به تمرکز حواس خود بپردازند.
برای آموزش این مرحله، استفاده از پیشنهادات زیر کمک کننده هستند:
والدین به شدت مایل هستند که کودک توانایی مراقبت و کنترل رفتار خود را داشته باشد. برای تاثیر بهتر بر کودکان بیش فعال نیاز است که والدین مانند یک مدیر موثر رفتار کرده و بتوانند فردی که سطح خود کنترلی پایین تری دارد را اداره کنند. بهتر است رابطه و تعامل والدین و کودک شکل ثابت و قابل پیش بینی داشته باشد.
برای آموزش این مرحله استفاده از موارد زیر کمک کننده هستند:
طبق تحقیقات انجام گرفته مشخص شده که بین تشدید علائم بیش فعالی و رژیم غذایی رابطه ای وجود دارد. در این مورد بهتر است خانواده ها به نکات زیر توجه کنند:
بسیاری از والدین نسبت به آموزش و انتخاب شیوه های درست تربیتی با چالش رو به رو هستند. وقتی آنها وارد گروه های حمایتی می شوند با دیگر خانواده ها که فرزند بیش فعال دارند، آشنا شده و ضمن اشتراک تجربیات، احساس همدردی بیشتری نیز احساس می کنند.
به تازگی نیز کتابی با عنوان "آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه" توسط مجتبی نیازی نوشته گردید که مطالعه آن برای خانواده هایی که کودک بیش فعال دارند، معلمان و مشاوران مفید خواهد بود.
آموزش کودکان بیش فعال